Cumhuriyet Dönemi Dış Politikası KPSS Konu anlatımı ve Cumhuriyet Dönemi Dış Politkası ile ilgili KPSS’de çıkmış Lisans ve Önlisans soruları verilmiştir. Bunlar dışında her konu için pekiştirme amacıyla örnek sorular bulunmaktadır. Cumhuriyet Dönemi Dış Politikası Çıkmış KPSS Soruları. Cumhuriyet Dönemi Dış politika KPSS Test soruları. KPSS Cini başarılar dileriz.
CUMHURİYET DÖNEMİ DIŞ POLİTİKA
> Türkiye dış politikada, “Yurtta Barış,
Dünyada Barış” ilkesiyle hareket etmiş, fakat tam bağımsızlık ilkesinden de ödün
vermemiştir.
> Atatürk’ün izlediği bu politikanın bir sonucu olarak; her zaman, komşu devletlerle dostluk
ilişkileri kurmak, kimseden bir karış toprak istememek ve kimseye bir karış toprak vermemek temel amaç olmuştur.
> Bu dönemde Lozan’dan geriye kalan bazı problemler, uluslararası teşkilatlar aracılığıyla ve barışçı yollar denenerek çözümlenmeye çalışılmıştır.
> Aynca, Türkiye dünyadaki barışa yönelik tüm çaba ve çalışmaları desteklemiş, yerine göre bağlaşma ve antlaşmalar imza etmekten geri kalmamıştır.
> Atatürk devletin tamamen milli bir dış politikaizlemesini istemiş, Türkiye’nin güvenliğini ve milli menfaatlerini korumayı amaçlayan, hiçbir milletin aleyhine olmayan bir barışı daima prensip olarak kabul etmiştir.
> Millî Dış Politikamızın Dayandığı BaşlıcaEsaslar:
^ Öncelikle milli gücümüze dayanmak ve bağımsızlığımızı üstün tutmak,
^ Milli sınırlar içinde kalmak,
^ Gerçekçi ve barışçı olmak,
^ Uluslararası ilişkilerde eşitliğe dayanan ilişkiler kurmak,
^ Milli politikayı yürütürken iç teşkilatı dikkate almak,
^ Başka devletlerin politika ve yönetim sistemlerinden etkilenmemek,
^ Bilim ve teknolojiyi rehber kabul etmek (akılcılık)
ÖRNEK SORUYeni Türk Devleti’nin,
I. bağımsızlık,
II. barışseverlik,
III. devletçilik
ilkelerinden hangilerini uluslararası ilişkilerde temel aldığı savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
(2010 KPSS – Lisans) Cevap: D
1923 – 1930 YILLARI ARASITÜRKİYE’NİN DIŞ POLİTİKASI
> Bu dönem Türkiye’nin dış politikası, Lozan’dan geriye kalan sorunların çözümlenmesine ve Lozan’da alınan kararların uygulanmasına yönelik olmuştur.
> Bu dönemde komşu devletlerle iyi ilişkiler kurmak, meydana gelen sorunları barışçı yollarla çözmek ve büyük devletlerle olan ilişkileri normalleştirmek amaçlanmıştır.
1. IRAK SINIRI VE MUSUL SORUNU’NUNÇÖZÜMÜ (5 HAZİRAN 1926)
> Lozan’da bu sorun çözümlenememiş, Türkiye ile İngiltere’nin mandası altındaki Irak Hükümeti arasında 9 ay içerisinde başlayacak ikili görüşmelere bırakılmıştı.
> Musul Sorunu ile ilgili görüşmeler, 19 Mayıs 1924’te İstanbul’da başladı. Konferansta taraflar, Lozan’daki tutumlarında değişiklik yapmayınca, herhangi bir uzlaşmaya varılamadı (Haliç Konferansı).
> İngiltere, Türkiye’nin tutumunu
yumuşatmadığını bahane ederek, Türkiye – lrak hattında bazı sınır olayları çıkarttı ve kendi istekleri kabul edilmezse, bu bölgede askeri bir harekâtta bulunacağına dair Türk Hükümeti’ne bir ültimatom verdi.
> Türkiye bu ültimatoma, “sınırlarını ve bağımsızlığını korumak için her türlü tedbire başvuracağı” şeklinde karşılık verince, İngiltere askeri bir harekâta girişmeye cesaret edemedi.
> Bunun üzerine Türkiye Cumhuriyeti, Milletler
Cemiyeti’ne başvurarak, sorunun
çözümlenmesinde Lozan Antlaşması hükümlerince yardımcı olunmasını istemiştir (30 Eylül 1924). Cemiyet’in oluşturduğu komisyon, yanlı bir karar alarak Musul’un Irak’a bırakılmasını uygun görmüştür.
> Bu karara tepki gösteren Türkiye Cumhuriyeti, sorunu daha sonra “Uluslararası Lahey AdaletDivanı”m götürmüşse de buradan da olumlu bir sonuç alamamıştır.
NOT: İngiltere, adı geçen bu uluslar arası örgütlerde etkin olduğundan, Türkiye’nin lehine karar çıkmasını engellemiştir.
> Türkiye, son çare olarak Musul üzerine askeri harekâtta bulunmak için orduyu teyakkuza geçirdi ve hazırlıklara başladı.
> İngiltere, bu harekâtı önlemek için Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Şeyh Sait İsyanı nın çıkmasında ve yayılmasında önemli bir rol oynadı (13 Şubat 1925).
> İngiltere’nin planı gerçekleşti ve Türkiye Şeyh Sait İsyanı’ndan dolayı zayıf düşerek, askeri harekâtı başlatamadı.
> Bütün bu olaylar nedeniyle Türkiye konunun üzerine daha fazla gidemedi. Ayrıca Türkiye’nin içeride çözüm bekleyen ekonomik ve sosyal sorunları da vardı.
> Sonuçta Türkiye ve İngiltere arasında AnkaraAntlaşması (5 Haziran 1926) imzalanmıştır. Buna göre;
^ Musul ve Kerkük İngiltere’nin mandasındaki, Irak Hükümeti’ne bırakılacak,
^ Musul petrollerinden sağlanan vergi gelirlerinin % 10 hissesi 25 yıl süre ile Türkiye’ye bırakılacak.
NOT-1: Türkiye bu % 10’luk hisseyi 1930 yılına kadar 4 yıl süre ile aldı. 1930’da dünyada etkili olan ekonomik bunalım nedeniyle, geri kalan 21 yıllık hissesini 500.000 İngiliz Sterlini karşılığında İngiltere’ye bırakmıştır.
NOT-2: Musul – Kerkük Türklerinin kültürel hakları saklı tutulmuş; Hakkâri sınırlarımıza dâhil edilerek bugünkü Irak sınırımız, çizilmiştir.
NOT-3: Irak sınırı (Musul Sorunu), Misak-ıMilli’ye aykırı olarak çözümlenmiştir.
ÖRNEK SORU
I. Hatay,
II. Batum,
III. Musul,
Yukarıdakilerden hangileri 1926 Ankara Antlaşması’yla Türkiye’nin sınırları dışında kalmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2008/KPSS Önlisans) Cevap: C
ÖRNEK SORU
I. Türkiye – Irak sınırının çizilmesi,
II. İtalya ile savaş durumunun sona ermesi,
III. Irak’ın petrol üzerine konan vergi gelirinden kendi payına düşecek miktarın yüzde onunu 25 yıllık süre için Türkiye’ye vermeyi kabul etmesi,
Yukarıdakilerden hangileri, Musul sorununun çözülmesinin sonuçları arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: D
2. YABANCI OKULLAR SORUNU (1926)
> Lozan Antlaşması’nda, Türkiye’de bulunan yabancı okulların durumu ve uyacakları esaslar karara bağlanmıştı.
> Buna göre, bu okulların uyacakları tüzük ve yönetmelikleri Türk Hükümeti belirleyecekti.
> Türkiye Cumhuriyeti, Lozan’ın bu kararını dikkate alarak 1926 yılında Maarif Teşkilatı Kanunu’ nu çıkararak yabancı okullarla ilgili şu esasları belirlemiştir;
^ Müfredat programları Türk Milli Eğitim Bakanlığı’nca belirlenecek,
^ Türkçe, tarih, coğrafya, yurttaşlık bilgisi ve sosyoloji derslerini Türk öğretmenler, Türkçe olarak okutacak,
^ Bu okullara birer Türk yönetici tayin edilecek, ^ Bütün yabancı okulların yönetici ve öğretmenleri sicilleri incelenerek Türk Hükümeti tarafından tayin olunacak,
^ Yabancı okulların bütün kayıtları Türkçe tutulacak,
^ Yabancı okullarda Türkiye ve Türklük aleyhinde siyasi çalışmalar yapılmayacak,
^ Bu okullardaki yabancı uyruklu öğretmenler, dini kıyafetlerle derse girmeyecek ve dini ayin salonları kaldırılacak,
^ Yabancı okullar, gerekli görüldükçe Milli Eğitim Bakanlığı müfettişleri tarafından denetlenecek, kurallara uymayanlar tespit edilirse kapatılacaktır.
> Bu kararlara uymayan bazı okullar kapatıldı. Kapatılan okulların müdürleri, uyruğunda oldukları devletlerin elçilikleri aracılığıyla Türkiye Hükümeti ile 1926 yılında yabancı okulların durumunu yeniden görüşmek üzere teklifte bulundular.
NOT: Türkiye’de en fazla Fransızlara ait okulolduğundan sorun genelde Fransa ile Türkiye arasında yoğunlaştı.
> Türkiye Cumhuriyeti bu olayın kendi iç sorunu olduğunu ve bu görüşme teklifinin bağımsız devlet olma anlayışıyla bağdaşamayacağını belirterek, teklifi reddetmiştir.
> Böylece yabancı okullar sorunu kesin olarakçözümlendi ve bu okulların tamamı Milli Eğitim Bakanlığı ilkelerine bağlı hale getirildi.
NOT: Yeni Türk Devleti’nin Lozan’dan sonra dış politikadaki ilk siyasi başarısını yabancı okullar konusundan taviz vermeyerek elde etmiştir.
3. NÜFUS MÜBADELESİ (DEĞİŞ TOKUŞ)SORUNU (ETABLİ ANLAŞMAZLIĞI) (1926-1930)
Türkiye Cumhuriyeti ile Yunanistan arasındaki bu önemli sorun, aslında Lozan Antlaşmasında çözümlenmişti. Buna göre, İstanbul ve Batı Trakya dışında kalan Türk ve Rum nüfusun karşılıklı olarak değiştirilmesi kararlaştırılmıştı. Bu maddelerin uygulanması sırasında; Yunanistan, İstanbul’da daha fazla Rum bırakmak isteyince değişim çıkmaza girdi.
NOT-1: Yunanistan’ın bu konudaki amacı; Büyük Yunanistan (Megalo İdea) idealine kavuşmak için İstanbul’da çok sayıda Rum’u bulundurmaktı.
NOT-2: Türkiye Lozan’da, 30 Ekim 1918 tarihli Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan önce İstanbul Belediye sınırları içinde yerleşmiş olan Rumların, değişimin dışında tutulmasını kabul etmişti.
Ancak, Yunanistan daha sonra (1924 te) 30 Ekim 1918’den sonra İstanbul’da bulunan her Rum’un yerleşmiş sayılmasını istedi. Türkiye, bütün bu gelişmeler üzerine sorunu Uluslararası Adalet Divanı’na götürdü. Fakat Adalet Divanı da sorunu çözemedi. Anlaşmazlık iki devletin siyasi ilişkilerine de yansıdı ve Yunanistan, Batı Trakya’da bulunan Türklerin mal varlıklarına el koydu. Buna karşılık Türkiye de İstanbul’da bulunan Rumların mal varlıklarına el koyunca gerginlik iyice arttı.
Sonunda iki taraf Lozan’ı esas alarak 1 Aralık1926’ da anlaşmaya vardılar (II. Dünya Savaşı tehlikesi başladı.). Antlaşmanın uygulamasında bazı anlaşmazlıklar devam edince, 10 Haziran1930’da yeni esaslarla bir antlaşma imzalandı (Ahali Mübadelesi Antlaşması) ve uzun süredir taraflar arasında devam eden huzursuzluk sona erdi. 1930 yılında, Yunanistan’dan 500 bin Türk Türkiye’ye gelirken, 1,5 milyon Rum da Yunanistan’a gitmiştir.
NOT-1: 1930’da Yunanistan Başbakanı
Venizelos un Türkiye’yi ziyaret etmesi ve hemen ardından Başbakan İsmet İnönü’nün Atina ziyareti iki ülke arasındaki ilişkilerin düzelmesini sağlamıştır.
NOT-2: Yunanistan ile 1930’dan sonra başlayan iyi ilişkiler 1934’te Balkan Antantı nın kurulmasında etkili olmuştur.
Yunanistan ile Türkiye arasındaki iyi ilişkiler 1954’te çıkan Kıbrıs Sorunu ile yeniden bozulmuştur.
ÖRNEK SORULozan Antlaşması’yla,
I. Boğazlar Komisyonunun kurulması,
II. İstanbul’daki Rumlarla Batı Trakya’daki Türklerin mübadele dışında bırakılması,
III. Yunanistan’ın savaş tazminatı karşılığı Karaağaç’ı, Türkiye’ye vermesi konularından hangileri Türk-Yunan ilişkilerinde uygulamalardan kaynaklanan sorunlara neden olmuştur?
A) Yalnız B) Yalnız II I C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
(2009 – KPSS) Cevap: B
ÖRNEK SORU
I. Nüfus mübadelesi
II. Kardak kayalıkları
III. Kara sularının 6 milden 12 mile çıkarılması
Türkiye ile Yunanistan arasında yukarıdaki konulardan hangileriyle ilgili olarak yaşanan sorun Atatürk zamanındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II
D) II ve III E) I, II ve III
(2010 KPSS – Lisans) Cevap: A
4. FRANSA İLE BORÇLAR SORUNU
Lozan Antlaşması’nda çözümlenen Osmanlı Devleti’nden kalan borçlar sorunu, antlaşma sonrasında ödeme şekli devletler arasında alınacak kararlara bırakılmıştı. Alacaklı devletler içerisinde en fazla payasahip olan ülke Fransa idi. Bu nedenle 1928’de Paris’te bir antlaşma yapılmış ve Osmanlı borçlarının ödenmesi bir sisteme bağlanmıştır.
NOT: Osmanlı borçları nedeniyle Türkiye’yi en fazla Fransa uğraştırmıştır.
1929’da bütün dünyada etkili olan ekonomik kriz Türkiye’yi de etkiledi ve borçların ödenmesi güçleşti.
Bu dönemde ABD Cumhurbaşkanı Hoover bir moratoryum yayınlayarak, borçların ödenmesini geciktirecek bir sistemi gündeme getirmiştir.
Bunun üzerine Türkiye HooverMoratoryumu ’ndan yararlanarak borçların ertelenmesini istedi ve 22 Nisan 1932’de Paris’te yapılan yeni bir sözleşme ile borçların faizi indirilerek taksitlerle ödenmesi kararlaştırıldı.
> Böylece borçlar sorunu çözümlendi ve Türkiye 1954’e kadar bütün borçlarını ödedi.
NOT-1: Bu dönemde Türk – Fransız ilişkilerini olumsuz yönde etkileyen bir başka konu da Bozkurtadlı Türk gemisiyle, Lotus adlı bir Fransız gemisinin 1926’da Midilli adası yakınlarında çarpışmasıyla ortaya çıkan durum üzerine başlayan Bozkurt – Lotus Davası dır. Bu davanın 1927’de Milletlerarası Adalet Divanı’nda Türkiye lehinde çözümlenmesi ile Türkiye – Fransız ilişkilerinde yaşanan gerginlik son bulmuştur.
NOT-2: Fransa ile yaşadığımız bir başka sorun da Fransız şirketi tarafından yapılan Adana – Mersin yolunun Yeni Türk Devleti tarafından millileştirilmesi olmuştur. Fransa buna itiraz etmiş ve konu 1929’da Yeni Türk Devleti lehine çözülmüştür.
NOT-3: Fransa ile ilişkilerimiz Hatay Sorunu nedeniyle geç düzelmiştir.
ÖRNEK SORU
Bozkurt adlı Türk gemisi Fransız Lotus gemisine çarparak batmıştır. Fransa, Türk mahkemesinin kararlarına itiraz etmiş; Türkiye bu itirazı kabul etmemiştir. Tarafların konuyu Lahey Adalet Divanına götürmesi sonucunda Türk mahkemesinin verdiği kararın değiştirilmesine gerek duyulmamıştır.
Yalnız bu bilginin,
I. Türk hukuku ve adalet örgütünün egemenlik haklarına dayalı çağdaş düzeye yükseldiği,
II. Türkiye – Fransa arasında yapılan ticarete ara verildiği,
III. Türkiye’nin uluslararası deniz ticaretinde çok önemli bir yeri olduğu,
durumlarından hangilerine kanıt olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2008/KPSS Önlisans) Cevap: A
ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Lozan Antlaşması imzalandıktan sonra Türkiye ile Fransa arasında gerginliğe sebep olan konulardan biri değildir?
A) Osmanlı borçları
B) Yabancı okullar
C) Adana-Mersin demir yolları
D) Bozkurt-Lotus davası
E) Oniki Ada’nın silahlandırılması
(2G11 – KPSS) Cevap: E
193Q – 1939 YILLARI ARASITÜRKİYE’NİN DIŞ POLİTİKASI
> Türkiye bu dönemde büyük devletler ile yakın siyasi ilişkiler kurmuştur.
> Bölgesel ve uluslar arası paktlara katılarak dünya barışına katkıda bulunmuş ve kendi güvenliğini ve gücünü de artırmıştır.
1. TÜRKİYE’NİN MİLLETLER
CEMİYETİ’NE (CEMİYET-İ AKVAM’A)GİRİŞİ (18 TEMMUZ 1932)
> Milletler Cemiyeti, I. Dünya Savaşı sonunda Wilson İlkeleri nden hareketle ve 1919 ParisBarış Konferansı kararları gereğince kurulmuştu (10 Ocak 1920).
> Amacı, uluslararası sorunları barış yoluyla çözmek, yeni bir genel felaketin önüne geçmek, yenilen devletlerin ezilmelerini önlemek ve siyasal – kültürel ilişkileri barış içinde geliştirmekti.
> Milletler Cemiyeti, İngiltere’nin etkisi altında kaldığından, başlangıçta amaçlandığı gibi barışa yönelik çalışmalar yapılamadı ve zamanla büyük devletlerin çıkarlarını koruyan yanlı bir kurum haline geldi. 1930’lu yıllarda
II. Dünya Savaşı tehlikesi belirmeye başlayınca, Türkiye’nin jeopolitik önemi ve bölgesinde izlediği barışçı politikalar göz önüne alınarak, 1932’de cemiyete üye olma çağrısı yapıldı.
> Türkiye, Cemiyetin amacından uzaklaştığını bildiği halde 18 Temmuz 1932’de İspanya’nın teklifi ve Yunanistan’ın desteği ile Cemiyet’e üye oldu ve 1934’de Konsey üyeliğine seçildi.
> Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne giriş amacı, dünya barışına katkıda bulunmak ve güçlü devletler arasına girerek dış politikada karşılaştığı sorunları çözebilmek için diplomatik destek edinmektir.
NOT: Türkiye, 1936’da Boğazlar ve 1939’da Hatay Sorunları nın çözümünde bu politikalarının olumlu sonuçlarını almıştır.
> Milletler Cemiyeti, bir süre sonra kuruluş amaçlarından iyice uzaklaşınca II. Dünya Savaşı sonrasında kapatılmıştır (savaş sonrası Birleşmiş Milletler adıyla tekrar kurulmuştur.).
ÖRNEK SORU
Türkiye’nin Milletler Cemiyetine üye olmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulamaz?
A) Boğazlar sorununun barışçıl bir tutumla çözülmesi
B) Avrupa’daki gruplaşmanın belirgin bir hâl alması
C) Türkiye’nin Batılı devletlerle sorunlarına barışçıl çözüm araması
D) Türkiye’nin uluslararası politikada öneminin artması
E) Türkiye’nin komşularıyla dostluk antlaşmaları imzalaması
(2011 – KPSS) Cevap: A
2. BALKAN ANTANTI (9 ŞUBA T1934)
> Sömürgeciliğe yönelik yayılmacı bir dış politika izleyen Faşist İtalya ve NaziAlmanyasTmn 1933’ten itibaren dünya barışını tehdit etmeye başlamaları üzerine, Balkan Devletleri arasında bir yakınlaşma ve siyasi işbirliği isteği doğdu.
NOT-1: İtalya, Balkanları ve Doğu Akdeniz’i yayılma alanı seçmiş, Asya ve Afrika’da yayılma emellerini açıklamıştı. Ayrıca, Almanya’nın da Doğu Avrupa’da kaybettiği toprakları geri almaya ve Ortadoğu’da etkinlik kurmaya yönelik amaçları vardı.
NOT-2: Türkiye ile Yunanistan arasında 1930’dan itibaren başlayan dostluk ve yakınlaşma BalkanAntantı’nın kurulmasında temel etkendir.
> 9 Şubat 1934’te Türkiye, Yunanistan, Yugoslavya ve Romanya arasında, Atina’da imzalanan Balkan Paktı’na göre;
^ Sınırlar karşılıklı olarak güvence altına alınacak,
^ Paktı imzalayan devletler birbirlerine danışmadan herhangi bir siyasi antlaşma imzalamayacak ve siyasi bir harekette bulunmayacak,
^ Herhangi bir tehlike karşısında ortak savunma yapılacak,
^ Üye ülkeler ekonomik konularda, karşılıklı çıkarları göz önünde bulundurmak şartıyla işbirliği yapmayı kabul edecekler
> Önemi; Türkiye bu pakt ile II. Dünya Savaşı öncesinde batı sınırlarını güvence altınaalmıştır.
NOT-1: Bulgaristan, yayılmacı bir siyaset taraftarı olduğundan (Makedonya konusunda Yunanistan ve Yugoslavya ile sorun yaşadığından, Ege Denizi’ne inmek ve Romanya’dan Dobruca’yı almak istediğinden); Arnavutluk da İtalya’nın etkisi altında bulunduğundan Antant’a katılmamıştır.
NOT-2: Almanya ve İtalya’nın etkisiyle Yugoslavya, pakt dışında kalan Bulgaristan ile 24 Ocak 1937’de bir iş birliği antlaşması imzaladı. Bu durum ise Balkan Antantı ’nı yaralamıştır.
NOT-3: 1939’da II. Dünya Savaşı’nın çıkması ile birlikte bu pakt geçerliliğini yitirmiştir.
ÖRNEK SORU
Balkan Paktı’nın kurulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulabilir?
A) Birinci Dünya Savaşı’nın başlaması
B) Hatay’ın Türk topraklarına katılması
C) Sadâbat Paktı’na Türkiye’nin girmesi
D) Montrö Sözleşmesi’yle Boğazların Türk egemenliğine geçmesi
E) Faşist İtalya ve Nazi Almanya’nın güçlenmesi
(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: E
ÖRNEK SORU
Balkan Devletleri arasında yakınlaşma başlaması ve Balkan Paktı’nın kurulmasında aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulamaz?
A) Birleşmiş Milletler Teşkilatının kurulmuş olması
B) İtalya’nın Doğu Akdeniz’e egemen olmak istemesi
C) Almanya’da Nazi Partisinin iktidara gelmesi
D) Silahlanma yarışının hızlanması
E) İtalya’da faşizmin güçlenmesi
(2009 – KPSS) Cevap: A
ÖRNEK SORU
Bulgaristan, Balkan ülkesi olmasına rağmen Balkan Antantı’na girmemiştir.
Bulgaristan’ın, Balkan Antantı’na girmemesinde,
I. Romanya’dan Dobruca’yı almak istemesi,
II. Ege Denizi’ne inmeyi amaçlaması,
III. Yeni bir savaşın Balkanlara sıçramasından endişe duyması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu
savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2010 KPSS – Lisans) Cevap: D
3. MONTRÖ (MONTREUX) BOĞAZLAR
SÖZLEŞMESİ (20 TEMMUZ 1936)
> Lozan Barış Antlaşması’nda Boğazların yönetimi, Türkiye’nin başkanlığında uluslararası bir komisyona bırakılmıştı.
Ayrıca Boğazlar askersiz bölge haline getirilmiş, Türkiye’nin Boğazların her iki yakasını 15’er km askerden arındırması da kararlaştırılmıştır (Bu durum egemenlik haklarına aykırıdır.).
> I. Dünya Savaşı’ndan sonra büyük umutlarla başlatılan silahsızlanma çabaları başarısız olmuş, 1933 yılından itibaren de Avrupa’da yeni bir savaş rüzgârı esmeye başlamıştı.
> Almanya, Versay Antlaşması’nın hükümlerini çiğneyerek, silahsız bölge ilan edilen RenBölsesi’ne asker sokmuş, İtalya, Habeşistan’a(Etiyopya’ya) saldırmış, Japonya ise Boğazlar Komisyonu’nun garantör devletlerinden biri olmasına rağmen Milletler Cemiyeti’nden ayrılarak Çin’e ait Mançurya’ya saldırmış ve Almanya ile yakınlaşmaya başlamıştı.
> Bu durum karşısında Türkiye, uluslararası barış ve güvenliğin korunması yolundaki güçlüğü ileri sürerek, Boğazların güvenliğini sağlamak ihtiyacı ile Milletler Cemiyeti’ne başvurdu. Bu başvuruda Boğazların statüsünün değiştirilmesi isteğini belirtti.
> İsviçre’nin Montrö şehrinde toplanan
konferans sonucunda 20 Temmuz 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı
(Konferansa İngiltere, Fransa, Türkiye, Rusya, Japonya, Yunanistan, Romanya,
Yugoslavya ve Bulgaristan katılmıştır).
> Bu sözleşmeye söre;
^ Lozan Antlaşması ile kurulmuş olan Boğazlar
Komisyonu kaldırılarak bütün görev ve yetkileri Türk Devleti’ne bırakıldı.
^ Lozan Antlaşması’yla Boğazların her iki yanında askersiz duruma getirilmiş alanda, Türkiye’nin asker bulundurması kabul edildi.
^ Yabancı ticaret gemilerinin B oğazlardan her iki yönde geçişi serbest bırakıldı.
^ Yabancı savaş gemilerinin Boğazlardan geçişi için bazı sınırlamalar kabul edildi ve Türkiye’nin isteğine bırakıldı.
^ Türkiye savaşa girerse veya savaş tehlikesiyle karşı karşıya kalırsa, Boğazları istediği gibi açıp kapayabilecekti.
Önemi;
– Türkiye Boğazlarda kesin egemenlik sağladı.
– 1833 Hünkâr İskelesi Antlaşması’yla başlayan Boğazlar Sorunu tamamen çözüme kavuştu ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin Doğu Akdeniz’de ve uluslararası dengelerde önemi arttı (Boğazlarda asker bulundurabilme hakkına sahip olmasıyla).
NOT: Montrö Boğazlar Sözleşmesi’nde sonra Türkiye, Sovyet Rusya’dan uzaklaşırken (ilk defa) İngiltere’ye yaklaşmaya başlamıştır.
ÖRNEK SORU
Türkiye’nin Boğazların güvenliğini sağlamak gereksinimiyle Milletler Cemiyeti’ne başvurmasına, aşağıdaki devletlerden hangisinin Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya barışını tehdit eden eylemleri neden olmuştur?
A) Fransa B) Almanya C) Sovyet Rusya
D) İngiltere E) İspanya
(2006/KPSS Lisans) Cevap: B
ÖRNEK SORU
Atatürk Döneminde Türk hâkimiyetinin sağlandığı Boğazların stratejik öneminin günümüzde daha da artmasında, aşağıdakilerden hangisinin etkisi olduğu savunulamaz?
A) Eski Doğu Bloku Ülkelerinin Batı ile ilişkilerinin yoğunlaşmaya başlaması
B) Varşova Paktı’nın dağılması
C) Boğazların Batı’ya açılan en önemli kapı olma özelliğini koruması
D) Kafkaslardaki devletler arasında sınır sorunlarının yaşanması
E) Rusya Federasyonu’nun Kafkas devletleri üzerinde etkinliğini korumaya çalışması
(2009 – KPSS) Cevap: B
4. SADABATPAKTI (9 TEMMUZ 1937)
> 1936 yılında İtalya’nın Habeşistan’ı işgali, Akdeniz ve Ortadoğu’da büyük bir tehlike ve endişe yaratmıştı.
> Türkiye yaklaşan bu yeni savaş tehlikesi karşısında, bir taraftan Balkan devletleriyle ilişkilerini sıklaştırarak, Balkan Paktı’nı imzalayıp batı sınırlarını güvenceye alırken; diğer tarafta da dostluk ilişkilerini sürdürmeye çalıştığı Ortadoğu’daki devletlerle ortak savunma tedbirleri almaya yöneldi.
> Afganistan ile I. İnönü Muharebesi sonrasında 1 Mart 1921 tarihinde bir dostluk antlaşması imzalanarak kardeşlik bağları kurulmuştu.
> Türkiye’nin, Afganistan ve İran ile çoktan beri var olan dostluğuna, 1937’de Irak ta ortak olmuş ve adı geçen bu devletler arasında İran’ın başkenti Tahran’da Sadabad Sarayı’nda 9 Temmuz 1937’de aynı adı taşıyan dostluk ve ittifak antlaşması imzalanmıştır.
NOT-1: Suriye, Türkiye ve Irak ile olan sınır sorunları nedeniyle pakta katılmamıştır.
NOT-2: İran Şahı Rıza Pehlevi’nin Türkiye ziyareti ile başlayan Türk – İran Dostluğu Sadabat Paktı’nın kurulmasında etkili olmuştur.
> Pakt’ın amacı, Almanya ve İtalya’nın yayılmacı tutumları karşısında, Ortadoğu’da barışı sürdürmek, karşılıklı olarak sınırları güvenlik altına almak ve dünya barışına katkıda bulunmaktır.
> Pakt’a göre taraflar:
^ Birbirlerine saldırmamayı,
^ Ortak sınırlarının dokunulmazlığına uymayı,
^ Birbirlerinin içişlerine karışmamayı ve dostluğa zarar verecek her türlü davranıştan kaçınmayı,
^ Herhangi bir saldırı olursa birbirlerine yardımcı olmayı kabul etmiştir.
> Önemi: Sadabat Paktı ile Türkiye yaklaşan
II. Dünya Savaşı öncesinde batı sınırlarından sonra doğu sınırlarını da güvence altına almışoldu.
NOT-1: Pakt’ın merkezi 1955’te Irak’a taşınarak “Bağdat Paktı” olarak adı değişti. 1958’de Irak, Pakt’tan ayrılınca, Pakt’ın merkezi Ankara’ya nakledilerek adı “Cento” olarak değiştirildi. Cento’ya daha sonra İngiltere ve ABD’de üye olmuştur.
NOT-2: Balkan Antantı ve Sadabat Paktı,
II. Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla önemlerini kaybetmişlerdir.
NOT-3: 1979’da İran – Irak Savaşı’nın çıkmasıyla pakt tamamen sona ermiştir.
5. HATAY’IN ANAVATANA KATILMASI (30HAZİRAN 1939)
> TBMM Hükümeti ile Fransa arasında 20 Ekim 1921 tarihinde imzalanan Ankara Antlaşması ile Misak-ı Milli’ye aykırı olarak Hatay, Türkiye toprakları dışında kalmıştı (Fransa’nın sömürgesi olan Suriye’ye bırakılmıştı.).
> Ancak, aynı antlaşmaya göre İskenderun ve Antakya’yı da içine alacak şekilde Hatay Bölgesi’nde dili Türkçe olan özel bir yönetim kurulması ve bölgede yaşayan Türklerin kültürlerinin gelişmesi için her türlü kolaylıktan yararlanması da ilke olarak kabul edilmişti.
> Fransa, II. Dünya Savaşı tehlikesi belirince 1936 yılında Suriye, Lübnan ve Hatay’daki manda yönetimini kaldırarak Suriye ve Lübnan’a bağımsızlık vermeyi kabul etti ve bu bölgedeki askerlerini geri çekerek Avrupa’ya döndü.
> Bütün bu gelişmeler üzerine Türkiye Cumhuriyeti, Milletler Cemiyeti’ne başvurarak Hatay Sorunu’nun uluslararası hukuk kurallarına göre çözümlenmesini istemiştir.
NOT: Türkiye, Hatay ve İskenderun’un (Sancak’ın) Suriye’ye bağlanmasını engel olmak için konuyu uluslararası platforma taşımıştır.
> Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’nden isteği, Hatay bölgesinin kendisine verilmesi değildir. Sadece buradaki halkın kendi hür iradeleri ile karar vermelerinin sağlanmasını istemiştir.
NOT-1: Türkiye’nin bu isteği doğrultusunda Avrupalı Devletlerce oluşturulan rapor; İsveç temsilcisi General Sandler Raporu’dur.
NOT-2: Hatay sorununda İngiltere Ortadoğu’daki çıkarları nedeniyle Türkiye’yi desteklemiştir./p>
> Teklif kabul edilerek Milletler Cemiyeti’nin aracılığı ile Türkiye ve Fransa arasında görüşmeler başladı. Sonuçta Milletler Cemiyeti’nin gözetimi altında yapılan seçim sonucunda 2 Eylül 1938’de Hatay BağımsızDevleti kuruldu.
NOT: Hatay devlet başkanlığına “Tayfur
Sökmen”, meclis başkanlığına “Abdulgani
Türkmen”, hükümet başkanlığına “AbdurrahmanMelek” seçilmiştir.
Hatay Devleti’nin bağımsızlığı yaklaşık on ay sürdü. Hatay Cumhuriyet Meclisi‘nin 30 Haziran 1939’da Anavatan’a katılma kararı alması üzerine, Antakya ve İskenderun dâhil Hatay ili Türkiye Cumhuriyeti sınırlarına dâhil oldu (7 Temmuz 1939’da Hatay ili kuruldu).
NOT-l: Suriye sınırımız bugünkü şeklini aldı ve böylece Hatay sorunu da Misak-ı Milli’ye uygunolarak çözümlenmiş oldu.
NOT-2: Hatay’ın Türkiye’ye katılmasında
en önemli etken bu ilin çoğunluğunu Türk nüfusun oluşturmasıdır.
NOT-3: Fransa, II. Dünya Savaşı’nın başlaması nedeniyle Hatay’ın Türkiye’ye katılması olayına fazla direnememiş ve kabul etmek zorunda kalmıştır.
ÖRNEK SORU
Fransa Suriye’deki manda yönetimini kaldırarak burada bağımsızlığı öngören bir antlaşma yapmıştır. Aşağıdakilerden hangisine neden olmuştur?
A) Musul Sorunu
B) Hatay Sorunu
C) Boğazlar Sorunu
D) Borçlar Sorunu
E) Yabancı Okullar Sorunu
(2004/KPSS) Cevap: B
♦♦♦ Savaş Öncesi Genel Durum
1. Almanya
I. Dünya Savaşı’nın mağluplarından olan Almanya, İtilaf Devletleri ile şartları çok ağır olan “Versay Antlaşması ”nı imzalamıştı. y Almanya, Uzakdoğu’daki sömürgelerini Japonya’ya, Afrika’daki sömürgelerini İngiltere ve Fransa’ya kaptırmış; Avrupa’da ise Alsas – Loren Bölgesi ni Fransa’ya bırakmıştı. Ayrıca topraklarının bir bölümü de Belçika, Çekoslovakya, Polonya ve Litvanya arasında paylaşılmıştı. Avrupa siyasetinde de artık Almanya’nın etkinliği tamamen kaybolmuştu.
NOT: I Dünya Savaşı’ndan sonra Almanya’da Cumhuriyet rejimi kurulmuştur.
> II. Dünya Savaşı öncesinde ırkçı söylemlerle başa geçen Hitler, Almanya’yı Avrupa ve dünyanın en güçlüsü yapmak için Almanları kendi yöntemlerince yönlendirmeye başlamıştı.
2. Sovyet Rusya
> I. Dünya Savaşı devam ederken “Bolşevikİhtilali” nedeniyle, savaştığı devletlerle Brest –Litowsk Antlaşması nı imzalayarak savaştan çekilmişti.
> Komünist rejimin Sovyet Rusya’da yerleşmesinden sonra etrafındaki yeni kurulan devletleri de işgal ederek, Sovyet SosyalistCumhuriyetler Birliği ni oluşturmuş ve dünya barışını tehdit edecek derecede büyük bir silahlanma yarışı başlatmıştı.
3. A.B.D
> I. Dünya Savaşı’nın galiplerinden biri olarak, Avrupa devletlerinden farklı bir politika izlemeye başlamış; İngiltere ve Fransa’nın siyasi etkinliğini kırmak için Wilson İlkeleri’niyayınlamış ve bu ilkeler doğrultusunda Milletler Cemiyeti’nin kurulmasını sağlamıştır.
> ABD’yi dünya siyasetinde en etkili devlet yapmayı amaçlayan bu ilkelere, Avrupalı Devletler pek uymamışlar, kurulan Milletler Cemiyeti’ni de kendi çıkarlarına hizmet eden bir kuruluş haline getirmişlerdi.
> Avrupalı devletlerin sömürgeci politikalarına devam etmeleri ve tüm bu gelişmeler ABD’yi Avrupa siyasetinden uzaklaştırarak yalnızlığa itmişti.
4. İngiltere
> I. Dünya Savaşı’nın galiplerindendi. Sadece Avrupa’da değil, tüm dünyada en etkili güçolma amacındaydı.
> Bu amaç doğrultusunda diğer galip devletlerden ABD ve Fransa ile ilişkilerine çok dikkat ediyor ve kendi açısından ihtiyatlı davranmaya özen gösteriyordu.
5. Fransa
> İngiltere ve ABD’nin yanında I. Dünya
Savaşı’nın galip devletlerindendi. Afrika ve Ortadoğu’da yeni sömürgeler elde etmiş, Alsas
– Loren Bölgesi’ni de Almanya’nın elinden almıştı.
İngiltere’den sonra Avrupa siyasetinde ve dünyada ikinci devlet olma yolunda ilerlemeye devam ediyordu.
6. İtalya
I. Dünya Savaşı’ndan galip devlet olarak
çıkmasına rağmen, Paris Barış Konferansı’nda müttefikleri tarafından dışlanınca, farklı bir politika izlemeye başlamıştı.
Bu süreç içerisinde yönetime gelen Faşist lider Mussolini, eski Roma mirasına sahip çıkarak, Afrika ve Akdeniz’de yayılma siyaseti izlemeye başladı.
7. Japonya
Savaşın galip devletlerindendi. Uzakdoğu’da
güçlenmek isteği devam ediyordu. Bu amaçla saldırgan bir politika izlemeye başladı ve Almanya ile yakınlık kurmaya özen gösterdi.
8. Avusturya ve Macaristan
I. Dünya Savaşı’nın mağlup devletlerindendi.
İtilaf Devletleri’yle Sen Jermen ve Triyannon Antlaşmaları ’nı imzalamışlardı. Bu antlaşmalarla Avusturya – Macaristan toprakları üzerinde beş yeni devlet kurulmuştu (Avusturya, Macaristan, Çekoslavakya, Polonya ve Yugoslavya).
NOT: I. Dünya Savaşı’ndan sonra Orta ve Doğu
Avrupa’da ayrıca Letonya, Estonya, Litvanya, Finlandiya devletleri de kurulmuştur.
Avusturya’nın, Almanya ve Macaristan ile birleşmesi de yasaklanmıştı.
9. Türkiye
I. Dünya Savaşı sonrası İtilaf Devletleri’nin işgallerine maruz kalan Osmanlı Devleti yıkılmış; Ulusal Bağımsızlık Savaşı verilerek Türkiye Cumhuriyeti kurulmuştu. Türkiye bölgesinde barışçıl bir politika izlemeye başlamış, ayrıca birçok uluslararası pakta da üye olmuştu. 1931 yılından sonra, Avrupa’da patlak veren buhranlar Türkiye’yi etkisi altına almış, Türkiye, dünya barışını korumak için;
^ 18 Temmuz 1932’de Milletler Cemiyeti Üyeliğini, ^ 9 Şubat 1934’te Balkan Antantı’nı,
^ 20 Temmuz 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi’ni,
^ 8 Temmuz 1937’de Sadabat Paktı’nı imzalamıştır.
❖ Savaş Öncesi Barışı Koruma Çabaları
C Milletler Cemiyeti (1920): İtilaf Devletleri tarafından dünya barışını korumak ve güvenliği sağlamak amacıyla Milletler Cemiyeti (Cemiyet-i Akvam) kurulmuştur. İyi niyetlerle kurulan bu cemiyet milletlerarası barışı korumak yerine büyük devletlerin çıkarlarını koruyan bir örgüt haline gelmiştir.
C Locarno Antlaşması (1925): Versay
Antlaşması’nın ardından gerginleşen Fransız –
Alman ilişkilerinin yumuşaması üzerine;
Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Belçika, Polonya, Çekoslovakya arasında
imzalanmıştır. Bu antlaşma ile anlaşmazlıkların barış yoluyla ve Milletler Cemiyeti kanalıyla çözümlenmesi kabul edilmiştir.
C Briand – Kellog Faktı (1928): İlk önce dokuz devlet. ABD, İngiltere, Fransa, Almanya, İtalya, Japonya, Polonya, Belçika ve
Çekoslovakya arasında imzalanmış ve 1928
Ekimi’nde Sovyet Rusya da bu pakta katılmıştır. Kellog Paktı, bu dönemin önemli bir barışçı hareketi olmasına rağmen, Amerika hariç
büyük devletlerin hemen hepsi samimiyetten yoksundur. Türkiye; dünya barışına katkıda bulunmak amacıyla 1929’da üye olmuştur.
NOT: 1919 Versay Antlaşması’ndan, 1925
Locarno Antlaşması’na kadarki devrede savaş sonrasının sarsıntılarının giderilmesine ve barış antlaşmalarının kurduğu düzenin yerleştirilmesine çalışılmıştır. Locarno ile başlayan yumuşama döneminde ise barışın devamlı hale getirilmesi ve silahsızlanma çabaları, 1929 dünya ekonomik
bunalımına kadar sürmüştür.
❖ II. Dünya Savaşı’nın Nedenleri
^ Devletler arasındaki hammadde ve pazar kaynaklı ekonomik rekabetin hızlanması ^ I. Dünya Savaşı’ndan sonra yenilen devletlerle imzalanan barış antlaşmalarının çok ağır şartlar içermesi ^ Devletler arasındaki silahlanma yarışının tehlikeli boyutlara ulaşması
^ Uzakdoğu’da Japonya’nın saldırgan bir tutum izlemesi (Çin’e ait Mançurya bölgesine girmesi)
^ Faşist bir rejim kuran İtalya lideri Mussolini’nin saldırgan tutumu
^ Almanya’nın, Versay Antlaşması ile sömürgelerini kaybedip Avrupa siyasetinden düşmesi üzerine Nazi lideri Hitler’in Almanya’nın kaybettiklerini geri almak için hızla silahlanmaya başlaması (en önemlisi)
^ Komünizm tehlikesinin artması (İngiltere ve Fransa; bir taraftan Almanya ve İtalya’yı dengelemeye çalışırken, bir taraftan da Rusya’nın komünizmi yaymasını önlemeye çalışmışlardır.).
NOT: I. Dünya Savaşı’nın sonuçları II. Dünya
Savaşı’nın başlamasınaortam hazırlamıştır.
❖ Savaş Öncesindeki Saldırsan Tutumlar veBloklaşmalar
> İtalya, 1934’te Fiyomeyiilhak etti. 1936’da Habeşistan’a (Etiyopya’ya)saldırdı ve 1939’da Arnavutluk’agirdi.
> Japonya, Milletler Cemiyeti’nden ayrılarak Çin esaldırdı.
> Almanya 1936’da Versay Antlaşması’yla askersiz bölge haline getirilen Ren Bölgesi ne saldırdı (Bu yüzden İngiltere ve Fransa da Almanya’ya savaş açmıştır.).
> 1938’de Almanya, Avusturya’yıilhak etti. 1939 başlarında ise Çekoslovakya’yıişgal etti.
❖ Mihver Devletler (Roma – Berlin Mihveri)
^ 1936’da Almanyaile İtalyaarasında kuruldu. Daha sonra Japonyada Anti KominternPaktınıimzalayarak Mihver Devletler Grubu’na katıldı.
^ Bu gruba daha sonra Bulgaristan. Macaristanve Romanyada dâhil olmuştur.
❖ Müttefik Devletler
^ İnsiltereve Fransa;Almanya, İtalya, Japonya ve Rusya’nın saldırgan politikalarına karşı müttefik devletler bloğunu kurdular.
^ Daha sonra bu gruba Sovyet Rusyave ABDde katılmıştır.
❖ Savaşın Başlaması ve Yayılması
> Almanya, 23 Ağustos 1939’da Rusya ile tarafsızlık antlaşması imzaladıktan sonra 1
Eylül 1939’da Polonya’yı işgal etti.Aynı anda Sovyetler Birliği de Polonya’ya savaş açtı ve Finlandiya dışındaki Baltık ülkelerini işgal etti.
NOT: Almanya’nın savaşın başında (23 Ağustos 1939) Rusya ile Saldırmazlık Paktı imzalamasınınnedeni;Polonya’nın işgaline karşı İngiltere ve Fransa’da uyanacak tepkinin bir bölümünü Rusya’nın üzerine çekmektir.
> 3 Eylül 1939’da İngiltere ve Fransa, Almanya’ya savaş ilan ettiler. Böylece
II. Dünya Savaşı başlamış oldu.
NOT: İngiltere ve Fransa, Sovyetler ile Almanya arasındaki yakınlaşmayı tehlike olarak görmüşlerve bunun için sadece Almanya’ya savaş ilan etmişlerdir.
> Almanya; Danimarka, Hollandave Norveç’i işgal etti.
> 1940 yılında Fransa yenilgiyi kabul ederek
Almanya ile Ateşkes imzaladı. 24 Haziran 1940’da da İtalya ile ateşkes imzalayan
Fransa, bir kısım topraklarını İtalya’ya terk etti.
> İtalya 28 Ekim 1940’ta Yunanistan’a saldırdı. Ancak başarılı olamadı ve geri çekildi. Yunanistan saldırıya geçerek İtalya’nın boşalttığı Arnavutluk’a girdi.
> Almanya, Japonya ve İtalya düşmanlarına karşı güç birliği yaparak, daha etkili hale gelmek amacıyla kendi aralarında “Üçlü Pakt”adı verilen bir antlaşma imzaladılar.
> Bu pakttan sonra, Almanya ve Rusya aralarındaki tarafsızlık antlaşmasını bozup birbirlerine savaş açtılar(1941) (Almanya Ege Adaları’nı işgal etmek isteyince Rusya buna tepki göstermiştir.).
> Rusya 1942’de, Almanya’ya karşı İngiltere ile bir ittifak antlaşması imzalayarak Müttefik Devletleri Grubuna katıldı.
NOT: Rusya’nın Müttefik Devletler’e katılması, savaştaki dengelerin bir anda değişmesine neden oldu.
> Almanlar, 1942’de Ruslara yenildiler.
> Japonya’nın, Çin ve Uzakdoğu’daki Amerikan üssü “Pearl Harbour”asaldırması üzerine, 14 Ağustos 1942’de ABD ile İngiltere savaşta birlikte hareket edeceklerini açıkladılar. Böylece ABD, Müttefik Devletlerin yanındasavaşa girmiş oldu.
♦♦♦ Savaşın Sona Ermesi
> Amerikan Kuvvetleri’nin 8 Kasım 1942’de Atlantik’i geçerek Kuzey Afrika’ya gelmeleri, müttefiklerin savaştaki durumunu güçlendirmiştir.
> Bu sırada Rusya da Almanya’ya karşı etkili savunma yapmaya başladı. 3 Şubat 1943’te Stalingradı Ruslara teslim etmek zorunda kalan Almanya, Rus topraklarından çekildi.
> Müttefik Devletler 1943’te Kuzey Afrika’da İtalya ve Almanları yenilgiye uğrattılar. Temmuz 1943’te Sicilya Adası’na çıkarma yapan Müttefikler, Mussolini’nin iktidardan düşmesine ve İtalya’nın teslim olmasına neden oldular (3 Eylül 1943).
NOT: Yenilen İtalya’da yönetim değişikliği yaşanmış ve İtalya 1943 yılından itibaren İngiltere’nin yanında Almanya’ya karşı savaşa devam etmiştir.
> Müttefikler, “Normandiya Çıkarması” ile Fransa üzerinden Almanya’ya girdiler. Rusya da aynı anda doğudan Berlin’e ulaştı.
> 7 Mayıs 1945’te Almanya, Müttefik Devletlerle ateşkes imzalayarak kayıtsız, şartsız, teslimolmuştur.
> ABD, 6 Ağustos 1945’te Hiroşima ve
9 Ağustos 1945’te Nagaz.aki ye Atom Bombası atarak, Japonya’nın teslim olmasını sağladı. Japonya, 2 Eylül 1945’te Amerikan donanmasına ait Missouri Zırhlısı’nda ateşkes imzaladı ve böylece II. Dünya Savaşı kesin olarak sona ermiş oldu.
♦♦♦ II. Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Tutumu
> Dünya Savaşı başladığında, Türkiye barış yanlısı politikasını devam ettirmiş; gerek Müttefik Devletler’le gerekse Mihver
Devletler ile dostane ilişkiler kurmaya çalışmıştır.
> 1939’da Türkiye, İngiltere ve Fransa ile savunma antlaşmaları imzalamıştır.
> 1941’te Almanya ve Rusya ile de saldırmazlık antlaşmaları imzalayan Türkiye, böylece her iki grup arasında bir denge politikası sürdürmüştür. Ayrıca, bu antlaşma Rusya ile olan anlaşmazlıklarımızı da ortadan kaldırmıştır.
> Türkiye bir taraftan tarafsızlığını ilan ederken, diğer taraftan da her an savaşa girecekmiş gibi hazırlık yapmıştır. Genel Seferberlik ilan ederek, tüm ekonomisini askeri harcamalara yönlendiren Türkiye, II. Beş Yıllık Kalkınma Planını da uygulayamamış, eli silah tutan bütün erkek nüfusu silah altına almıştır.
NOT: Türkiye’; II. Dünya Savaşı’nın getirdiği ekonomik sıkıntıları hafifletmek için; MilliKorunma Kanunu nu (1940), Varlık Vergisi’ni (1942) ve Toprak Mahsulleri Vergisi (1944)’ni kabul etmiştir.
> 30 Ocak 1943’te İngiltere Başbakanı Churchil, İsmet Paşa’dan kendi yanlarında savaşa girilmesini istemiştir (Adana Görüşmesi).
> 1943’te Sovyetler Birliği de TahranGörüşmeleri’nde Türkiye’nin savaşa girmesini istemiştir.
> Aralık 1943’te Müttefik Devletler KahireGörüşmeleri’nde bir kez daha Türkiye’nin kendi yanlarında savaşa girmesini istemişlerdir.
> Savaşın sonlarına doğru Türkiye tutumunu değiştirerek, yenilmeleri kesinleşen Mihver Grubu’na karşı cephe alarak Müttefik Devletler ile yakınlaşmıştır.
> Türkiye bu politika doğrultusunda 2 Ağustos 1944’te Almanya ile tüm resmi ilişkilerini kestiğini açıklamıştır.
> Türkiye fiilen savaşa girmese de 23 Şubat 1945’te Almanya ve Japonya’ya resmen savaş ilan etmiştir.
> Türkiye’nin Mihver Devletleri’ne savaş ilanetmesinin nedenleri:
^ İlişkilerinin bozulmaya başladığı Sovyet Rusya karşısında yalnız kalmamak ^ Savaş sonunda savaşta zarar gören devletlerden biri olarak ekonomik yardımlar alabilmek ^ Savaştan sonra oluşacak uluslararası örgütlerde yer almaktır.
❖ II. Dünya Savaşı’nın Sonuçları
^ Toplam 56 milyon insan öldü. Ölen insanların % 48’inin siviller olması, sivil savunma teşkilatlarının yaygınlaşmasına neden olmuştur.
^ Almanya ve İtalya’nın yenilmesi ile aşırı milliyetçi akımlar (Nazizm, Faşizm) önemini kaybetmiştir.
^ Sıcak savaş yerini soğuk savaşa (propagandasavaşına) bırakmıştır (1955 – 1990).
^ İlk kez Atom bombası (nükleer silah) kullanıldı. ^ Almanya, Doğu – Batı olmak üzere ikiye ayrıldı (1990 yılında Berlin Duvarı yıkılmış, Doğu ve Batı Almanya birleşmiştir.). ABD Batı’yı, Sovyet Rusya Doğu’yu denetim altına almıştır.
^ Dünya barışını sağlamak için ABD, Sovyetler Birliği, Çin, İngiltere ve Fransa’nın öncülüğünde Birleşmiş Milletler Teşkilatıkuruldu (1945).
^ Birleşmiş Milletler, 1948’de II. Dünya Savaşı’nın kötü sonuçlarını dikkate alarak, İnsanHakları Evrensel Beyannamesi ni yayınladı.
^ Şubat 1945’de ABD, İngiltere ve Sovyetler Birliği devlet başkanları Yalta (Kırım)Konferansı’ nda bir araya gelerek, dünyayı yeni nüfuz bölgelerine ayırıp denetim altına almayı planladılar.
^ ABD ve SSCB dünya siyasetinde en etkili ikidevlet haline geldi.
NOT-1: Sosyalist Rusya’nın güçlenmesiyle
Çekoslovakya, Polonya, Macaristan, Yugoslavya, Romanya, Bulgaristan, Arnavutluk ve Doğu Almanya Rus işgaline uğradı ve bu ülkeler sosyalizminnüfuzu altına girdi (Doğu Bloku)
NOT-2: ABD ve İngiltere’nin Rusya’yı serbest bırakmasıyla Rusya komünist rejimini Orta Avrupa, Balkanlar ve Çin’e yaymıştır.
^ İtalya, Trablusgarp ve Oniki Ada’yı boşalttı. Bağımsız. Libya Devleti kuruldu ve Oniki AdaYunanistan’a geçti (1947 Paris Antlaşması ile).
^ İngiltere ve Fransa’nın sömürgesi durumunda olan Mısır, Hindistan, Pakistan, Filipinler,Cezayir, Tunus ve Fas gibi ülkelerin birçoğu bağımsızlıklarına kavuştu.
NOT: Bu nedenle, II. Dünya Savaşı’nın galiplerinden olmalarına rağmen ekonomik yönden zayıf düşen ikidevlet İngiltere ve Fransa oldu.
^ Türkiye de bütün eli silah tutan erkek nüfusu 6 yıl boyunca askere aldığı için ekonomik yönden büyük zarara uğradı.
^ ABD ve İngiltere’nin öncülüğü ve Birleşmiş Milletlerin desteği ile Filistin’de Bağımsız.İsrail Devleti kuruldu (1948).
^ Çin’de komünist rejim işbaşına geldi.
^ Komünizmin yayılmasını durdurmak amacıyla ABD’nin önderliğinde, İngiltere, Fransa, Belçika, Hollanda, Kanada, İtalya ve Norveç gibi ülkelerin katılımıyla 1949 da “NATO” (Kuzey Atlantik Paktı) kuruldu.
^ Savaş sonrası artan devletler arası bloklaşmalar sonucu 1955’te S.S.C.B’nin liderliğinde, Bulgaristan, Çekoslovakya, Macaristan, Romanya, Arnavutluk, Polonya ve Doğu Almanya’nın katılımı ile “Varşova Paktı” kuruldu (NATO’ya karşı kuruldu.). Ancak 1990’da bu pakt dağılmıştır.
^ Avrupa Ekonomik İşbirliği ve KalkınmaTeşkilatı (OECD) kuruldu. 1949’da da Avrupa ülkeleri kendi aralarında ekonomik ve siyasi dayanışmayı sağlamak için, “AvrupaKonseyi”m kurdular.
NOT: Türkiye; 1950’de Birleşmiş Milletlerin çağrısına uyarak Kore’ye asker gönderdi. (1952’de NATO’ya girmesini kolaylaştırmıştır.)
ÖRNEK SORU
I. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO)
II. Milletler Cemiyeti
III. Balkan Antantı
Türkiye Cumhuriyeti’nin yukarıdaki kuruluşlara üye olma sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?
A) I, II, III B) II, I, III C) II, III, I
D) III, II, I E) III, I, II
(2011 – KPSS) Cevap: C
NOT: 1955’te Türkiye, İran, Irak ve Pakistan BAĞDATPAKTI nı kurdu (1959’da rejimi değişen Irak paktan çekildi.). 1959’da Bağdat Paktı’nın adı “Merkezi Antlaşma Örgütü ” yani “CENTO” olarak değiştirildi (Türkiye, İran, Pakistan ve İngiltere). CENTO; askeri amaçtan çok ekonomik, kültürel ve etnik işbirliğini sağlamaya yöneliktir.
NOT: Bu savaş sonucunda Türk – Amerikanilişkileri gelişmiştir.
NOT: II. Dünya Savaşı’ndan sonra ABD tarafından Avrupa’da ekonomisi bozulan devletlere yönelik “Truman Doktirini (12 Mart 1947)” ve “MarshallYardımı (12 Temmuz. 1947)” çıkarılmıştır. Bu iki durum Soğuk Savaş’ın ilk adımları olarak kabul edilmiştir.
NOT: II. Dünya Savaşı’ndan sonra Türkiye’de çokpartili hayata geçilmiştir.
ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi Atatürk döneminde yaşanan dış olaylardan biri değildir?
A) Türk-Amerikan ilişkilerinin gelişmesi
B) Mısır’ın İngiliz yönetimine geçmiş olduğunun kabul edilmesi
C) Türkiye’nin Milletler Cemiyetine üye olması
D) Boğazların Türk egemenliğine girmesi
E) Türkiye’nin Kore Savaşı’na asker göndermesi
(2010 – KPSS Lisans) Cevap: E
ÇIKMIŞ SORULAR
1. I. Kuzey Atlantik Paktı
II. Varşova Paktı
III. Kellog Paktı
IV. Lokarno Paktı
Yukarıdaki paktlardan hangileri, birbirine karşı olan iki savunma sistemi şeklinde kurulmuştur?
A) I ve II B) I ve III C) I ve IV
D) II ve III E) III ve IV
(1999 – DMS)
2. Türkiye, Atatürk Dönemi’nde, aşağıdaki uluslararası kuruluşlardan hangisinin üyesi olmuştur?
A) Avrupa Konseyi
B) Birleşmiş Milletler
C) Milletler Cemiyeti
D) Avrupa Topluluğu
E) Kuzey Atlantik Paktı
(2000 – DMS)
3. Aşağıdakilerden hangisiyle, Atatürk İlkeleri anayasa güvencesine alınmış ve devlet, temel nitelikleriyle “cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, laik ve inkılâpçı” olarak tanımlanmıştır?
A) 1921 Anayasası’nda yapılan 1923 değişikliğiyle
B) 1924 Anayasası’nda yapılan 1937 değişikliğiyle
C) 1924 Anayasası’nda yapılan 1928 değişikliğiyle
D) 1924 Anayasası’nda yapılan 1934 değişikliğiyle
E) 1961 Anayasası’nda yapılan 1971 değişikliğiyle
(2000 – DMS)
Türkiye’nin komşularıyla ve Dünya devletleriyle barışçıl bir politika izlediğini gösteren aşağıdaki gelişmelerden hangisi Atatürk döneminde gerçekleşmemiştir?
A) Balkan Antantı’nın imzalanması
B) Milletler Cemiyeti’ne üye olunması
C) İtalya’nın Habeşistan’a saldırmasına tepki gösterilmesi
D) Hatay’ın anavatana katılması
E) Sadabat Paktı’nın imzalanması
(2001 – KMS)
Atatürk’ün “Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.” (Hayatta en gerçek yol gösterici bilimdir.) sözü aşağıdaki ilkelerden en çok hangisiyle ilişkilidir?
A) Halkçılık B) Laiklik C) Cumhuriyetçilik
D) İnkılâpçılık E) Devletçilik
(2001 – KMS)
6. Atatürk, Balkan İttifakı’nın yapılmasına büyük önem vermiş ve ittifakın gerçekleşmesi için çok çalışmıştır. Atatürk’ü böyle bir ittifaka yönelten gelişme aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ege adalarının silahlandırılması
B) İtalya ve Almanya’nın yayılmacı politikaları
C) Fransa ve İngiltere’nin yayılmacı politikaları
D) Rusya’nın Türkiye’yi tehdit etmesi
E) II. Dünya Savaşı’nın başlaması
(2003 – KPSS)
7. I. Devletçilik
II. Milliyetçilik
III. İnkılâpçılık
IV. Halkçılık
Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri cumhuriyetçilik ilkesiyle doğrudan alakalıdır?
A) Yalnız IV B) Yalnız I C) II ve III
D) I ve II E) II ve IV
(2004 – KPSS)
8. I. Boğazlar sorunu
II. Borçlar sorunu
III. Hatay sorunu
Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri Fransız mandası altındaki Suriye’nin bağımsızlığını kazanmasıyla ortaya çıkmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
(2004 – KPSS)
9.
I. Musul sorununun çözümlenmiş olması
II. Balkan Antantı’nın yalnızca o bölgede bulunan devletler tarafından imzalanması
III. Savaşın tüm dengeleri bozması
II. Dünya Savaşı’ndan sonra Balkan Antantı’nın işlevini yitirmesinde yukarıda verilenlerden hangileri etki etmemiştir?
A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II
D) Yalnız I E) II ve III
(2004 – KPSS)
10. Aşağıdakilerden hangisi Lozan
Antlaşması’ndan sonra Yunanistan ile Türkiye arasında sorun olmamıştır?
A) Nüfus değişimi B) Kara sınırları
C) Kıta sahanlığı D) Hava sınırı sorunu
E) Ege adalarının silahsızlandırılması
(2004 – KPSS)
11. I. Yasalar önünde eşit olma
II. Vatandaşın sosyal ve siyasi alanda etkileşimini artırma
III. Ekonomide özel girişimciliğe karşı çıkma Yukarıdakilerden hangilerinin Halkçılık ilkesinin amaçları arasında olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
(2005 – KPSS)
12. Balkan Paktı’nın kurulmasında,
I. Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Teşkilatı’na üye olması
II. İtalya’nın Doğu Akdeniz’i yayılma alanı seçmesi
III. Hatay’ın Türk topraklarına dâhil edilmesi gelişmelerinden hangileri etkili olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2005 – KPSS)
13. Montrö Sözleşmesi,
I. Boğazların Türk egemenliğine geçmesi,
II. Batı Trakya’nın Yunanistan’a bırakılması,
III. Anadolu’daki Rumlarla Yunanistan’daki Türklerin mübadele edilmesi
konularından hangilerini içermektedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2005 – KPSS)
14. I. İtalya’nın Rodos ve On iki Ada’yı Yunanistan’a bırakması
II. Türkiye’nin Marshall Planı’nı kabul etmesi
III. Irak Hükümeti’nin petrol üzerine konan vergi gelirinin % 10’unu 25 yıl süreyle Türkiye’ye vermeyi kabul etmesi
gelişmelerinden hangileri Atatürk Dönemi’nde gerçekleşmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
(2005 – KPSS)
15. Türkiye Cumhuriyeti’nde devletçilik anlayışı aşağıdakilerden hangisiyle bağdaşmaz?
A) Ekonomide özel sektöre yer verme
B) Ulusal çıkarları koruma
C) Mal edinme
D) Fırsat eşitliği
E) Sınırsız ekonomik rekabet
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
16. I. Eşitlik
II. Ayrıcalık
III. Sınıf kavgası
Halkçılık ilkesi yukarıdakilerden hangilerine karşıdır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
17. I.Türkiye Devleti’nin cumhuriyet olduğunun belirtilmesi
II. Azınlıkların Türk vatandaşı sayılması
III. Laiklik ilkesi
Yukarıdakilerden hangileri, 1937 yılında anayasada ilk kez yer almıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
18. Aşağıdakilerden hangisi, günümüzde de varlığını sürdürmektedir?
A) Sadabad Paktı B) Kuzey Atlantik Paktı
C) Balkan Paktı D) Kellog Paktı
E) Varşova Paktı
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
19. Lozan Barış Antlaşması’yla Boğazlar’ın iki yanında askersiz bir bölge oluşturulmuştur. Montrö Sözleşmesi’yle ise Türkiye’nin bu bölgede asker bulundurması ve bölgenin düşman saldırısına karşı koyabilecek duruma getirilmesi kabul edilmiştir.
Yalnız bu bilgiye dayanarak,
I. Boğazlar Türk egemenliğine geçmiştir.
II. Boğazlar’dan geçiş için sınırlamalar kaldırılmıştır.
III. Türkiye’nin sınır komşularında değişiklik olmuştur.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) II ve III
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
20. I. Devlet eliyle temel sanayinin kurulması
II. İlk özel bankanın kurulması
III.Türkiye’nin Birleşmiş Milletler Teşkilatı’na üye olması
Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Atatürk Dönemi’nde gerçekleşmiştir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
21. Yabancılara verilen ekonomik ve siyasi ayrıcalıkların kaldırılmasının,
I. ulusçuluk, II. devletçilik, III. laiklik ilkelerinden hangileriyle doğrudan ilgili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
22. I. Mecelle’ nin yürürlükten kaldırılması
II. Medreselerin kapatılması
III. Uluslararası ölçü birimlerine geçilmesi Yukarıdakilerden hangilerinin laiklik ilkesiyle ilgili uygulamalar arasında olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2006 – KPSS / Önlisans)
23. I. Azınlık okullarının açılması
II. Resim ve Heykel Müzesi’nin açılması
III. İş Bankası’nın kurulması
Yukarıdaki gelişmelerden hangileri Atatürk Dönemi’ne aittir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
(2006 – KPSS / Önlisans)
24. Köylüler için çok ağır mali yük olan ve ürün üzerinden peşin olarak alınan aşar vergisinin kaldırılması,
I. Halkçılık,
II. Laiklik,
III. Devletçilik
ilkelerinden hangilerini doğrudan destekler?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
(2006 – KPSS / Önlisans)
25. Atatürk, Türk Tarih Kurumu’nu kurmuş ve Türklerin çok eski bir tarihe sahip olduğu tezini savunmuştur.
Yalnız bu bilgiye dayanarak Atatürk’ün,
I. Tarihte ilk devletin Türkler tarafından kurulduğu,
II. Türk tarihinin zenginliğinin ortaya çıkarılması gerektiği,
III. Türk tarihiyle ilgili bilimsel çalışmalar yapacak uzmanlara gereksinim olduğu
görüşlerinden hangilerini savunduğu söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
(2006 – KPSS / Önlisans)
26. Türkiye Cumhuriyeti’nde,
I. Tek partili seçim sisteminden çok partili seçim sistemine geçilmesi,
II. İki dereceli seçim sisteminden tek dereceli seçim sistemine geçilmesi,
III. Milletler Cemiyeti’ne üye olunması gelişmelerinden hangileriyle halkın, milletvekili seçimlerine doğrudan katılması amaçlanmıştır? A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2006 – KPSS / Önlisans)
27. Atatürk’ün doğumunun 100. yılının tüm ülkelerde kutlanması kararı aşağıdakilerden hangisinde alınmıştır?
A) UNESCO B) AB C) İLO
D) NATO E) FAO
(2006 – KPSS / Önlisans)
28. I. Sadabad Paktı’nın kurulması
II. Türkiye’nin Boğazlar’ın Türk egemenliğine geçmesi için uluslararası girişimlerde bulunması
III. Musul sorununun ortaya çıkması olaylarından hangileri İtalya’nın Orta Doğu’da yarattığı tedirginliğin sonucudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2006 – KPSS / Önlisans)
29. I. Misak-ı Milli
II. Mudanya Ateşkes Antlaşması
III. Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği) Yukarıdakilerden hangilerinde yabancı okulların bağımsız kurumlar gibi hareket etmesini önlemeyi amaçlayan hükümler vardır?
A) I B) II C) III D) I, II E) I, II, III
(2006 – KPSS)
30. I. Boğazlar sorunu
II. Borçlar sorunu
III. Nüfus değişimi
Yukarıdakilerden hangilerine Atatürk döneminde çözüm getirilmiştir?
A) I B) II C) III D) I, II E) I, II, III
(2006 – KPSS)
31. Musul, 1926 yılında aşağıdakilerin hangisiyle Irak’a bırakılmıştır?
A) Ankara Antlaşması B) Lozan Antlaşması
C) Mudanya Ateşkes Ant. D) Misak-ı Milli
E) Mondros Ateşkes Antlaşması
(2006 – KPSS)
32. Afganistan, İran, Türkiye ve Irak, Sadabat Paktı’nı kurmuştur.
Bu paktın kurulmasında,
I.Uyuşmazlıkları barışçı yoldan çözmek
II. Katılımcı devletlerin bağımsız ve egemen olduklarını vurgulama
III. Irak’ta Arap Milliyetçiliğinin güçlenmesini engelleme
isteklerinden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) I B) II C) III D) I, II E) I, II, III
(2006 – KPSS)
33. Türkiye’nin Boğazların güvenliğini sağlamak gereksinimiyle Milletler Cemiyeti’ne başvurmasına, aşağıdaki devletlerden hangisinin Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra dünya barışını tehdit eden eylemleri neden olmuştur?
A) Fransa B) Almanya C) İspanya
D) İngiltere E) Sovyet Rusya
(2006 – KPSS)
34. Atatürk Döneminde azınlıklarla ilgili konularda aşağıdaki ülkelerden hangisiyle sorunlar yaşanmıştır?
A) Bulgaristan B) Yunanistan C) Arnavutluk
D) Yugoslavya E) Makedonya
(2007 – KPSS)
35. Aşağıdakilerden hangisi, 5 Haziran 1926 tarihinde İngilizlerle yapılan Ankara Antlaşması’nın kapsamındadır?
A) Hatay’ın Türk topraklarına katılması
B) Boğazların denetiminin Türkiye’ye bırakılması
C) Türk karasularında ticaret yapma hakkının Türk tüccarlara ait olması
D) Kıbrıs Adası’nın İngilizlere bırakılması
E) Musul’un İngiliz yönetimindeki Irak Hükümetine bırakılması
(2007 – KPSS)
36. Türkiye’de,
I. sanayi planının yapılması,
II. modern anlamda nüfus sayımının yapılması,
III. muhalefet partisi olarak Demokrat Partinin kurulması
gelişmelerinden hangileri Atatürk Döneminde gerçekleş mişt ir ?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2007 – KPSS)
37. I. Boğazların Türk egemenliğine geçmesi,
II. İtalya’nın Rodos ve On İki Ada’yı Yunanistan’a bırakması,
III. Ege adalarının silahsızlandırılması , Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
(2008/KPSS Lisans)
38. İsmet İnönü, Lozan Antlaşması’nı imzaladıktan sonra İstanbul Üniversitesinde başarının sırrını: “Yaşamaya yetecek güçte olduğumuzu belirtmeye gitmiştik … kuvvetli durumdaydık. Reddediyoruz dediğimiz zaman ulusun da re ddede ce ğini biliyorduk.” şeklinde açıklamıştır.
İsmet İnönü’nün bu açıklamasıyla,
I. laiklik,
II. bağımsızlık,
III. ulus egemenliği,
ilkelerinden hangilerini vurguladığı savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) II ve III E) I, II ve III
(2008/KPSS Lisans)
39. Türkiye’de,
I. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi,
II. İki dereceli seçim sisteminden tek dereceli seçim sistemine geçilerek halkın milletvekillerini doğrudan seçebilmesi,
III. Milletvekilleri seçimlerinin iki yılda bir yapılması yerine, dört yılda bir yapılması;
gelişmelerinden hangilerinin demokrasinin gereği olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2008/KPSS Önlisans)
40. I. Türkiye’nin Milletler Cemiyetine üye olması,
II. Kadınlara siyasi haklann tanınması,
III. Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi, Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2008/KPSS Önlisans)
41. I. Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO),
II. Birleşmiş Milletler Teşkilatı,
III. Varşova Paktı,
Yukarıdakilerden hangileri bugün de işlevini sürdürmektedir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2008/KPSS Ortaöğretim)
42. I. Yabancı okullar sorununun çözülmesi,
II. Batı Trakya’nın Yunanistan’a bırakılması,
III. Türkiye’nin Kore Savaşı’na katılması, Yukarıdakilerden hangileri Atatürk Dönemi gelişmeleri arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I ve III E) II ve III
(2008/KPSS Ortaöğretim)
43. Aşağıdakilerden hangisi Cumhuriyet Dönemi gelişmelerinden biri değildir?
A) Kabotaj Kanunu’nun çıkarılması
B) Halifeliğin kaldırılması
C) Çok partili hayata geçiş amacıyla siyasi partilerin kurulması
D) Sadabat Paktı’nın imzalanması
E) Kanunuesasi’nin kabul edilmesi
(2011 – KPSS)
CEVAPLAR
1. A 2. C 3. B 4. E 5. D 6. B 7. E 8. C 9. D
10. B 11. C 12. B 13. A 14. C 15. 16. E 17. C
18. B 19. A 20. D 21. A 22. D 23. D 23. A
25. D 26. B 27. A 28. D 29. C 30. E 31. A
32. D 33. B 34. B 35. E 36. D 37. D 38. D
39. D 40. D 41. D 42. A 43. E