Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi’nde gelişen olaylar, Düzenli ordunun kurulması düzenli ordunun yararları vb. Kuva-i Milliye gibi birçok konunun özgün anlatımını yapılmıştır. Kurtuluş Savaşı Hazırlık Dönemi ile ilgili KPSS’de çıkmış sorular ve cevapları da verilmiştir. Kurtuluş Savaşı çıkmış KPSS Soruları. KPSS Kurtuluş Savaşı soruları çöz.
KURTULUŞ SA VAŞIHAZIRLIK DÖNEMİ
■ KUVA-İ MİLLİYE HAREKETİ VE BATICEPHESİNİN KURULMASI
^ İtilaf Devletleri’nin Mondros Ateşkes Antlaşması (7. madde) doğrultusunda Anadolu’da başlattıkları işgallere karşı Türk halkının kurduğu silahlı direniş örgütlerine “Kuva-i Milliye” denir.
^ Kurulma nedenleri;
^ Osmanlı Devleti’nin I. Dünya Savaşı’ndan yenik çıkması,
^ Mondros Ateşkes Antlaşması’yla Osmanlı ordusunun büyük bir bölümünün terhis edilmesi,
^ Osmanlı yönetiminin işgallere kayıtsız kalması ve işgalci güçlerle işbirliği yapması, halkın can ve mal güvenliğini koruyamaması,
^ İtilaf Devletleri’nin Mondros’un hükümlerini tek taraflı olarak uygulamaları ve Anadolu’yu yer yer işgal etmeleridir.
^ Düşmana karşı ilk direnme hareketi; Kara Hasan Paşa önderliğinde Güney Cephesi’nde Dört Yol adı verilen yerde Fransızlara karşı verilmiştir (19 Aralık 1918).
NOT: Güney Cephesi’ndeki Kuva-i Milliye birliklerinin çalışmaları sonucu Urfa, Antep ve Maraş düşman işgalinden kurtarılmıştır.
^ İkinci direnme hareketi İzmir’in işgalinden sonra Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı olmuştur (15 Mayıs 1919).
NOT: İlk Kuva-i Milliye teşkilatı, İzmir’in işgalinden sonra Batı Anadolu’da Yunanistan’a karşı olmuştur.
^ Yunan işgali karşısında örgütlenmeye karar veren Ege Halkı Balıkesir (26 – 30 Temmuz 1919) ve Alaşehir (16 – 25 Ağustos 1919) kongrelerini düzenlemiştir.
^ Bölgedeki bütün direniş güçlerinin ortak bir cephe oluşturmasına ve Batı Anadolu’daki Kuva-i Milliye birliklerinin insan ve malzeme yönünden desteklenmelerine karar verilen bu kongrelerin ardından Soma, Akhisar, Nazilli, Salihli kasabalarının batısından geçen ve Ayvalık kıyılarını da içine alan bir hat üzerinde Batı Cephesi kurulmuştur. Bu cephenin merkezi Balıkesir olmuştur.
ÖRNEK SORU
Mondros Ateşkes Antlaşması’ndan sonra, işgalci devletlere karşı tepki olarak ortaya çıkan direniş kuruluşu aşağıdakilerden hangisidir?
A) Wilson Prensipleri Derneği
B) Kuva-i Milliye
C) Tesanüt Grubu
D) İngiliz Muhipleri Derneği
E) Kuva-i İnzibatiye
(1999/DMS) Cevap: B
NOT: Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Sivas Kongresi’nde Batı Anadolu’daki Kuva-i Milliye birliklerinin genel komutanlığına tayin edilmiştir.
^ Kuva-i Milliye’nin Olumlu Yönleri
^ Düzenli ordu kuruluncaya kadar düşmanı yıpratarak ilerleyişlerini yavaşlatmışlar ve TBMM’ye ve düzenli ordunun kurulup teşkilatlanmasına zaman kazandırmışlardır.
^ Azınlıkların zararlı faaliyetlerine karşı Türk köy ve kasabalarını korumuşlardır.
^ TBMM’ye karşı çıkan ayaklanmaların bastırılmasında etkili olmuşlardır.
^ Ulusal bilincin doğmasına ve yaygınlaşmasına yardımcı olmuşlardır.
^ Düzenli ordunun çekirdeğini oluşturmuşlardır.
^ Kuva-i Milliye’nin Olumsuz. Yönleri
^ Askeri disiplinden yoksun olmaları ^ Bazı Kuva-i Milliye şeflerinin, TBMM’nin otoritesine girmeyi kabul etmeyerek ayaklanmaları (Demirci Mehmet Efe, Çerkez Ethem gibi)
^ Bölgesel hareket etmeleri, işbirliği ve uyum içinde çalışmamaları ^ İhtiyaçlarını karşılayabilmek için, zaman zaman halktan zorla para ve yardım toplamaları
^ Suçlu gördükleri kişileri kendi kurallarına göre cezalandırmalarıdır.
^ Yukarıda sayılan nedenler dâhil Kuva-i Milliye birliklerinin düşman işgalini engelleyememesi, düzenli bir orduya ihtiyaç duyulmasından dolayı 8 Kasım 1920’de bütün askeri birlikler düzenli ordu haline getirilmiş ve Genelkurmay Başkanlığı’na bağlanmıştır.
NOT: Düzenli ordunun kurulmasında 24 Ekim 1920’de Gediz. Muharebelerinde Yunanlılara karşı Kuva-i Milliye’nin başarısız olması ve bunun sonucunda Bursa ile Uşak’ın elimizden çıkması da etkili olmuştur (TBMM’de ilk defa tartışmalar oldu.).
MUSTAFA KEMAL’İN SAMSUN’A ÇIKIŞI(19 MAYIS 1919)
Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığı sırada Mustafa Kemal, Suriye’de Halep’in kuzeyinde Yıldırım Orduları Grup Komutanı olarak İngilizlerle mücadele etmekteydi. Mondros’un özellikle 7. maddesine dikkat edilmesi yönünde İstanbul’a telgraflar çeken Mustafa Kemal, Hükümet tarafından İstanbul’a çağırıldı.
13 Kasım 1918’de İstanbul’a gelen Mustafa Kemal, Boğaz’a demirlemiş İtilaf Donanması’nı görünce o meşhur “Geldikleri gibi giderler” sözünü söylemiştir. Yaklaşık 6 ay İstanbul’da kalan Mustafa Kemal, kurtuluş için Anadolu’ya geçip halkı harekete geçirmekten başka çare olmadığını anladı.
Aynı tarihlerde Karadeniz bölgesindeki karışıklıklardan dolayı, İngiliz Hükümeti’nin isteği sonucunda bu bölgeye bir ordu müfettişi gönderilmesi gündeme gelince, Mustafa Kemal aradığı fırsatı buldu.
Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçerken “9. Ordu Müfettişi ve İstanbul HükümetiKomiseri” sıfatıyla resmi görevleri şunlardı;
^ Karadeniz bölgesinde Rum çetelerine karşı, Türk halkının, İtilaflarca dağıtılan askerlerle birleşerek başlattığı direniş hareketlerini önlemek,
^ Halkın elindeki silah ve cephaneleri toplamak, ^ İşgallere karşı oluşturulan Milli Cemiyetlerin faaliyetlerini durdurmak,
^ Mondros’a uymayarak dağıtılmamış olan, Erzurum’daki 15. Kolordu’yu dağıtıp, silahlarını İtilaf Devletleri’ne teslim etmektir.
NOT: Mustafa Kemal, bu görevleri gerçekleştirebilmesi için geniş yetkilerle donatılmış, Samsun’dan doğudaki tüm illerde askeri ve sivil makamlara emir verme yetkisi almıştır.
ÖRNEK SORU
İstanbul Hükümeti, Mustafa Kemal’i aşağıdakilerden hangisi nedeniyle 9. Ordu Müfettişliği göreviyle Anadolu’ya göndermiştir?
A) Karadeniz bölgesinde güvenliği sağlamak
B) Yunanlıların İzmir’i işgalini engellemek
C) Kongreler düzenlemek
D) Anadolu’da milis kuvvetleri oluşturmak
E) İngilizlerin samsun’a çıkmasını engellemek
(2010 – KPSS Ortaöğretim) Cevap: A
16 Mayıs 1919’da Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan yola çıkan Mustafa Kemal Paşa 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkmıştır.
NOT: Mustafa Kemal’in Samsun’a çıkmasıyla milli mücadele fiilen başlamıştır.
Samsun’a çıkışından itibaren, Mondros’a uyulmamasını isteyen Mustafa Kemal’in asıl amaçları;
^ Ulusal bilinci uyandırmak ve yaygınlaştırmak ^ Ulusal birliği gerçekleştirerek, bağımsızlık savaşını başlatmak,
^ Bölgesel kurtuluş ve başka bir devletin güdümünde yaşamak yerine ulusal egemenliğe dayanan, kayıtsız, şartsız, bağımsız yeni bir Türk Devleti kurmaktır.
> Samsun ve çevresindeki ilk incelemelerinden sonra Mustafa Kemal, İstanbul Hükümeti’ne ilk raporu olan “Samsun Raporu”nu göndermiştir (22 Mayıs 1919). Bu raporda;
* Samsun bölgesinde Rumlar siyasi emellerinden vazgeçerlerse, asayiş kendiliğinden düzelir.
* Türklüğün yabancı mandasına ve kontrolüne tahammülü yoktur.
* Yunanlıların İzmir’de hakları yoktur. Bu işgal geçici ve haksızdır.
* Ulus, ulusal egemenlik esasını ve Türk milliyetçiliğini kabul etmiştir ve bunu gerçekleştirmeye çalışacaktır.
NOT: Bu raporla Mustafa Kemal, ilk kez, resmigörevine ters düşmüştür.
> Samsun, İngiliz işgalinde olduğundan güvenli değildi. Bu nedenle Mustafa Kemal Paşa 25 Mayıs 1919’da Havza’ya geçti.
HAVZA GENELGESİ(28 MAYIS 1919)
> Bütün yurtta ulusal bir örgüt kurulmasının gerekliliğini vurgulayan Mustafa Kemal, Havza Genelgesi’ni yayınladı ve ülkenin her yanındaki askeri ve sivil makamlara gönderdi.
> Genelgenin amacı; Türk halkını tehlikelere (işgallere) karşı uyarmak ve kitlesel olarakharekete geçirip. tepki göstermesinisağlamaktır.
> Genelge ile Mustafa Kemal Paşa Türk halkından;
* İşgallere karşı protesto mitingleri ve gösteriler yapılmasını,
* İstanbul Hükümeti’ne işgalleri kınayan protesto telgrafları çekilmesini,
* Azınlıklara karşı taşkınlıklar yapılmamasını,
* Komuta görevlerinin ve silahların hiçbir şekilde terk ve teslim edilmemesini, yurdun her tarafında direniş cemiyetleri kurulmasını istemiştir.
NOT: Mustafa Kemal Paşa’nın genelgedeki duyurularına Türk halkının uyduğunun kanıtı; Havza’dan başlayarak İstanbul’a kadar Anadolu’nun her tarafında mitingler düzenlenmesidir.
> 29 Mayıs’ta Havza mitingi (ilk miting), aynı tarihlerde İstanbul’da Fatih, Sultan Ahmet ve Üsküdar mitingleri düzenlendi. Bu gelişmeler karşısında İtilaf Devletleri, 67 Türk aydınını tutuklayıp Malta’ya sürgüne göndermiştir.
> İstanbul yönetimi ise Mustafa Kemal Paşa’yı geri çağırmış, fakat Paşa geri dönmediği gibi 1 Haziran 1919’da İstanbul’a çektiği telgrafta; “Anadolu’da oluşmaya başlayan ulusal hareketi hiçbir gücün durduramayacağını” bildirmiştir (I. Çağırılış).
NOT: Bu tutum, Mustafa Kemal Paşa’nın ulusun çıkarlarını işgalci güçlere ve İstanbul Hükümeti’ne karşı çekinmeden savunmaya çalıştığını gösterir.
NOT: Havza Genelgesi, Milli Mücadele döneminde yayınlanan ilk ulusal genelgedir.
AMASYA GENELGESİ (TAMİMİ)
(22 HAZİRAN 1919)
> Havza’da çalışmalarını tamamlayan Mustafa Kemal Paşa, Amasya’ya geçti.
> Mustafa Kemal tarafından önceden hazırlanmış olan genelge metni, yakın silah arkadaşları Rauf (Orbay) Bey, Refet (Bele) Bey, Ali Fuat(Cebesoy) Paşa, Kazım Karabekir Paşa(Erzurum’daki 15. Kolordu Komutanı) ve Cemal Paşa (Konya’daki Ordu Müfettişi) tarafından onaylandıktan sonra Anadolu’daki tüm askeri ve sivil makamlara gizli olarak bildirilmiştir.
> Genelgenin diğer komutanlara da onaylatılmasının amacı; bireyselliğe son verme, halk üzerindeki etkisini artırma ve geçerliliğinin devam etmesini sağlamaktır.
> Genelgenin yayınlanma amacı; işgallere karşı halkın oluşturduğu direnme cemiyetlerini tekbir çatı altında birleştirmek için Sivas’taulusal bir kongre toplanmasını sağlamaktır. Ayrıca Milli Mücadele’yi kişisel ve bölgesel olmaktan kurtarıp halka mal etmek de amaçlanmıştır.
> Maddeleri;
1) Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı tehlikededir.
2) İstanbul Hükümeti ve Padişah, üzerlerine düşen görev ve sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum, milletimizi yok olmuş gibi göstermektedir.
^ Kurtuluş Savaşı’nın amacı, gerekçesibelirtilmiştir (Milli Mücadele’yi niçin yapıyoruz?).
^ İstanbul Hükümeti’ne ilk defa açıkça karşıçıkılmıştır.
3) Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
^ Kurtuluş Savaşı’nın yöntemi yani nasıl yapılacağı belirtilmiştir.
^ Üstü kapalı olarak ulusal egemenlikten ilkdefa bahsedilmiştir. Yönetim şeklinin değişeceğini göstermiştir (ilk kez Cumhuriyetin mesajı verilmiştir.).
^ Wilson İlkeleri’ndeki “Her millet kendi geleceğine kendisi karar verecektir.” maddesiyle paralellik gösterdiği için Türk İnkılâbı’na evrensellik kazandırmıştır.
^ Genelgeye ihtilalci bir karakter kazandırmıştır.
4) Milletin sesini dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak milli bir kurulunoluşturulması gerekmektedir.
^ Kurtuluş Savaşı kurumsallaştırılmak istenmiştir.
^ Ulusal örgütlenmenin ve hükümetin görevini üstlenecek olan bir Temsil Heyeti (Kurulu) ’nin oluşturulması fikri ilk defa ortaya atılmıştır.
^ Bu maddenin bir sonucu olarak ilk kezErzurum Kongresi’nde “Temsil Heyeti” adıyla bölgesel bir kurul oluşturulmuştur. Bu kurul Sivas Kongresi’nde ulusal hale getirilmiştir.
5) Anadolu’nun en güvenilir yeri olan Sivas’ta, milli bir kongrenin toplanması gerekmektedir.
6) Bu kongreye her ilden, milletin güvenini kazanmış üçer delege katılacaktır.
7) Bu delegeler Müdafaa-i Hukuk, Redd-i İlhak Cemiyetleri ve belediyeler tarafından seçilecektir.
8) Bu mesele milli bir sır olarak gizlenmeli ve gerekirse delegeler, yolculukları sırasında değişik isimler ve güzergâhlar kullanmalıdır (İstanbul Hükümeti’nden, İtilaflar’dan ve azınlıklardan durumu gizlemek amaçlanmıştır.).
^ Milletin güvenini kazanmış ve Milli Mücadele taraftarı kişilerin seçilmesi amaçlanmıştır.
^ Vatanın geleceği ile ilgili kararların halkın istekleri doğrultusunda alınmasını sağlamak amaçlanmıştır.
^ Demokratik bir düzene geçileceğinin işaretlerini vermiştir.
9) 10 Temmuz’da Doğu illeri adına Erzurum’datoplanacak olan kongreye katılacak delegeler, dağılmadan Sivas’a gelerek buradaki kongreye de katılacaklardır.
10) Ordular kesinlikle dağıtılmayacak, askeri ve sivil yöneticiler, görevlerini terk ve teslim etmeyeceklerdir.
^ İlk defa Mondros Mütarekesi’ne, İtilafDevletleri’ne ve İstanbul yönetimine açıkçakarşı çıkılmıştır.
^ Gerektiğinde silahlı ve topyekûn bir mücadelenin yapılabileceğinin işaretleri verilmiştir.
İtilaf Devletleri genelgeye tepki gösterip İstanbul Hükümeti’ne baskı yapınca Hükümet, Mustafa Kemal Paşa’yı 9. Ordu Müfettişliği görevinden almıştır (II. Çağırılış). Buna karşılık Mustafa Kemal Paşa, 7-8Temmuz 1919 gecesi Erzurum’dan Padişaha ve Harbiye Nezareti’ne çektiği telgrafta; 9. Ordu Müfettişliği’nden ve çok sevdiği askerlik mesleğinden istifa ettiğini, İstanbul’a dönmeyeceğini ve Anadolu’da mücadeleyi sürdüreceğini bildirmiştir.
NOT: Mustafa Kemal, TBMM’nin 5 Ağustos 1921’de kendisine “Başkomutanlık” yetkilerini vermesine kadar sivil bir vatandaş olarakmücadelesine devam etmiştir.
Amasya Genelgesi’nin Önemi;
^ Kurtuluş Savaşı’nın amacı, gerekçesi veyöntemi ilk kez, bu belge ile belirtilmiştir.
^ İlk kez, ulusal egemenlik temeline dayalı birdevlet düzeni öngörülmüştür.
^ Ümmetçi düşünce yerine, ulus düşüncesinisavunmuştur.
^ Ulusal hareketi başlatan ilk resmi belgedir.
^ Türk İnkılâbı’nın “ihtilal” safhasını başlatmıştır.
^ Mustafa Kemal’in resmi görevle yaptığı sonçalışmadır.
NOT: Mustafa Kemal Paşa, genelgeyle birlikte, her ilin vali ve komutanlarına yazdığı özel bir mektupla; “Artık İstanbul, Anadolu’ya hâkim değil, tabi olmak mecburiyetindedir. ” görüşünü de belirtmiştir.
ÖRNEK SORU
Amasya Genelgesi’nde,
I. Ümmet anlayışından ulus anlayışına geçilmesi,
II. Mebuslar Meclisi’nin kapanmasından sonra TBMM’nin açılması,
III. Tek partili yönetimden çok partili yönetime geçilmesi,
gelişmelerinden hangilerinin önemi
vurgulanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2006/KPSS Önlisans) Cevap: A
ÖRNEK SORU
Amasya Genelgesi’nde vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığının tehlikede olduğu, İstanbul Hükümeti’nin sorumluluğunu yerine getiremediği ve ulusu yok olmuş duruma düşürdüğü belirtilmiştir.
Bu sözlerin Kurtuluş Savaşı hakkında aşağıdakilerden hangisiyle ilgili bilgi verdiği savunulabilir?
A) Süresi B) Nedeni C) Program
D) Kadrosu E) Sonucu
(2006/KPSS Ortaöğretim) Cevap: B
ÖRNEK SORU
Amasya Genelgesi’nde milletin özgürlüğünü ve devletin bağımsızlığını sağlamak amacıyla Sivas’ta bir kongrenin toplanmasına karar verilmiştir.
Bu kararla aşağıdakilerden hangisinin öngörüldüğü savunulabilir?
A) Ulusal kararların geniş katılımla alınması gerektiğinin
B) Yerel cemiyetlerin kurulmasının
C) Uluslararası ilişkilerin başlamasının
D) İstanbul Hükümetiyle görüşülmesinin
E) Milletvekili seçimlerinin çabuklaştırılmasının
(2008/KPSS Önlisans) Cevap: A
ERZURUM KONGRESİ(23 TEMMUZ – 7 AĞUSTOS 1919)
Kongreyi toplayan; Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk ve Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleridir. Toplanma amacı; Doğu Anadolu’yu ve Doğu Karadeniz’i Ermeni ve Rum saldırılarına karşı savunmaktır. Erzurum Kongresi, Erzurum, Bitlis, Van, Sivas ve Trabzon illerini temsil eden 54 kişinin katılımıyla gecikmeli olarak 23 Temmuz’da toplanmıştır.
Mustafa Kemal, Amasya’dan Sivas’a geçecekti. Ancak Erzurum’dan aldığı davet üzerine, 3 Temmuz 1919’da bu şehre gelerek kongreye katıldı.
NOT: Mardin, Diyarbakır ve Elazığ delegeleri Elazığ valisi Ali Galip ve Diyarbakır valisinin engellemelerinden dolayı kongreye katılamamıştır.
Mustafa Kemal’in amacı; ulusal kongre için Doğu illerinin desteğini almak ve Amasya Genelgesi’nin esaslarının, bölgedeki delegeler tarafından benimsenmesini sağlamaktı.
Mustafa Kemal’in milli mücadeleyiErzurum’da başlatmasında;
^ Erzurum’un işgal altında olmaması,
^ İtilaf Devletleri’nin birliklerine uzakta ve güvenlikli bir yerde olması,
^ Kazım Karabekir Komutası’nda dağıtılmamış bir ordunun bulunması gibi faktörler etkili olmuştur.
Kazım Karabekir’in çalışmalarıyla Mustafa Kemal, Erzurum Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ne üye oldu ve Erzurum Kongresi’ne başkan seçildi.
NOT: Mustafa Kemal’le birlikte Rauf (Orbay) Bey’in de kongreye katılması sorun oldu. Bu sorun iki delegenin (Kazım Bey ve Cevat Bey) istifasıyla çözümlendi.
NOT: Kongre öncesinde yaşanan bir diğer sorun Temsilciler Kurulu Başkanlığı sorunuydu. Mustafa Kemal’in kongre ve ardında da Temsil Heyeti başkanı olmasıyla bu sorun da giderilmiştir.
Mustafa Kemal’in kongreye katılması ve başkan seçilmesi, kongrede ulusal nitelikli kararlar alınmasını sağladı.
NOT: Mustafa Kemal Paşa’nın sivil olarakilk görevi Erzurum Kongresi Başkanlığı’dır.
Kongrede Alınan Kararlar;
1) Ulusal sınırlar içinde vatan bir bütündür, bölünemez.
^ İlk defa milli sınırlardan bahsedilmiştir.
^ Bu karar, daha sonra toplanacak olan son Osmanlı Mebuslar Meclisi’nin aldığı Misak-ı Milli kararlarında da aynen kabul edilmiştir.
2) Her türlü yabancı işgal ve müdahalesine karşı, Osmanlı Devleti’nin dağılması halinde millet birleşerek kendini savunacaktır.
^ Ulusal bağımsızlıktan taviz verilmeyeceği belirtilmiştir.
3) İstanbul Hükümeti yurdun bütünlüğünü ve milletin bağımsızlığını sağlayamazsa geçici birhükümet kurulacaktır. Bu hükümetin üyeleri ulusal kongre tarafından seçilecektir. Eğer kongre toplanmamışsa, hükümet kurma işini Temsil Heyeti yapacaktır.
^ İlk kez. İstanbul Hükümeti’ne alternatif birhükümet kurmaktan bahsedilmiştir.
^ Ulus iradesine önem verildiğini gösterir.
4) Saltanat ve Hilafeti baskı ve zordan kurtarmak için Kuva-i Milliye’yi etkin, İrade-i Milliye’yihâkim kılmak esastır.
^ Ulusal egemenliğe dayalı bir düzenin kurulacağının işaretleri verilmiştir (İlk defaulusal egemenliğin koşulsuz olarak gerçekleştirileceği belirtilmiştir.).
^ Bu madde ileride saltanatın kaldırılacağı ve cumhuriyetin kurulacağı mesajını vermiştir.
^ Bu kararın başına ulusal egemenlik anlayışına ters olmasına rağmen saltanat ve hilafet ifadelerinin konmasının nedeni; ortamın böyle bir değişikliğe hazır olmayışı ve ulusal birliğin zedelenebileceği kaygısıdır.
5) Manda ve Himaye kabul edilemez.
^ Türk Milleti’nin başka bir devletin güdümünde yaşamak yerine koşulsuz olarak tam bağımsızlığı hedeflediği belirtilmiştir (ilk defa).
6) Hıristiyan unsurlara, siyasi egemenliğimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar verilemez.
^ Azınlıkların bağımsızlıkçı çalışmalarına tepki maddesidir (ilk defa).
^ Her yönüyle tam bir bağımsızlığınhedeflendiği ve içişlerimize hiçbir devletinkarışamayacağı ifade edilmiştir.
^ Bu maddeye ek olarak “Bağımsızlığımıza saygı duyan, yurdumuza karşı istila amacı taşımayan devletlerin teknik ve ekonomik yardımlarını hoşgörü ile karşılar; devletlerin eşitliği ilkesini gözeten, adil ve insancıl bir barışa hazır olunduğunu duyururuz. ” ifadesi yer almıştır.
7) Mebusan Meclisi’nin derhal toplanmasına ve hükümet işlerinin meclis denetiminde yürütülmesine çalışılacaktır.
^ Mücadelenin ulus iradesine dayanacağı vurgulanmıştır.
^ Ulus egemenliğine önem verildiğini gösterir.
^ İstanbul Hükümeti, meclis aracılıyla denetim altına alınmak istenmiştir.
> Bu kongre sonrasında Doğu illerindeki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri, Doğu Anadolu (Şark Vilayetleri) Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adıyla birleştirildi.
> Ayrıca Doğu illerini Sivas Kongresi’nde temsil etmek üzere Mustafa Kemal başkanlığında 9 kişilik “Temsil Heyeti” seçildi ve “Temsil Heyeti Doğu illerini temsil eder.” kararı alındı (bölgesel).
NOT: Amasya Genelgesi’nde yayınlanan esaslar ilk defa Erzurum Kongresi’nde benimsenmiş ve karara dönüştürülmüştür.
> Erzurum Kongresi’nin Önemi ve Özellikleri;
^ Toplanış şekli, amacı ve yapısı bakımından bölgeseldir. Ancak aldığı kararlar yönünden ulusal ve ihtilalci bir kongredir.
^ İç ve dış politikayı ilgilendiren kararlar alması meclis gibi hareket ettiğini gösterir.
^ İlk defa ulusal egemenliğin kayıtsız şartsız gerçekleştirilmesinden bahsedilmiştir.
^ Milli mücadelenin temel programıbelirlenmiştir.
^ Sivas Kongresi’ne ve ondan sonraki ulusal nitelikli çalışmalara ön hazırlık olmuştur.
^ İlk kez, milli sınırlardan ve bir hükümet kurmaktan bahsedilmiştir.
^ Kongre kararlarının “Doğu” ile başlayanları bölgesel (yerel), Manda ve Azınlıklar ile ilgili maddeleri dış politika, diğerleri ulusal nitelikli kararlardır.
ÖRNEK SORU
Erzurum Kongresi’nde “Azınlıklara, siyasal
egemenliği ve sosyal dengeyi bozacak şekilde yeni birtakım özel haklar verilmesi kabul edilmeyecektir. ” karan alınmıştır.
Bu karar, aşağıdakilerden hangisine bir tepkidir?
A) Her türlü işgal ve ayrıcalıklara
B) Azınlıkların İstanbul’da kalmasına
C) Azınlıkların kendi kültürlerini korumalarına
D) Patrikhanenin Rumların dinî temsilcisi olmasına
E) Türkiye içindeki Müslüman olmayan azınlıkların Türk tebaası sayılmasına
(2007 – KPSS) Cevap: A
ÖRNEK SORU
Erzurum Kongresi kararlarının aşağıdakilerin hangisinde etkili olduğu savunulamaz?
A) Sivil ve askerî yöneticilerin işgallere karşı mitingler düzenlemeleri için genelgeler yayımlanması
B) Lozan Antlaşması’nın bağımsızlığı savunan ruhu
C) TBMM’nin toplanış ve açılış gerekçesi
D) Sivas Kongresi kararları
E) Amasya Protokolleri
(2008/KPSS Önlisans) Cevap: A
ÖRNEK SORU
Erzurum Kongresi’nde aşağıdakilerden
hangisiyle ilgili karar alınmamıştır?
A) İşgal amacı olmayan devletlerin yardımlarının kabul edilmesi
B) Ulusal sınırlar içinde vatanın bir bütün olduğu
C) Hükümet işlerinin Meclis denetiminde sürdürülmesine çalışılması
D) Siyasi egemenliği, toplumsal dengeyi bozacak ayrıcalıkların reddi
E) Redd-i İlhak ve Müdafaa-i Hukuk
Cemiyetlerinin kurulması
(2008/KPSS Önlisans) Cevap: E
ÖRNEK SORU
I. Cumhuriyet’in ilan edilmesi
II. Erzurum Kongresi’nin toplanması
III. Amasya Genelgesi’nin yayımlanması
Yukarıdaki gelişmelerin kronolojik sırası aşağıdakilerden hangisidir?
A) I, II, III B) I, III, II C) II, I, III
D) III, I, II E) III, II, I
(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: E
ÖRNEK SORU
Kurtuluş Savaşı’nın “Vatanın parçalanmaz bir bütün olduğu” ilkesi ilk kez aşağıdakilerin hangisinde yer almıştır?
A) Sivas Kongresi kararları
B) Erzurum Kongresi kararları
C) Amasya Gene lge s i
D) Amasya Görüşmeleri
E) Misak-ı Millî
(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: B
BALIKESİR KONGRELERİ
■ I. KONGRE (27 HAZİRAN – 12 TEMMUZ 1919)
■ II. KONGRE (26 – 30 TEMMUZ 1919)
Bölgesel nitelikli olan ve Mustafa Kemal Paşa ’nın katılmadığı bu ko ngrenin amacı; Ege Bölgesi’ni (Batı Anadolu’yu) Yunan işgallerine karşı savunmaktır. Bu kongrede, Ayvalık kıyılarından başlayıp Soma, Akhisar, Nazilli kasabalarına kadar uzanan bir hat üzerinde “Batı Cephesi”nin kurulmasına karar verilmiştir (KurtuluşSavaşı’nın ilk cephesi). Bu gelişmelerle Batı Cephesi’nin ve Kuva-i Milliye’nin kurulması resmiyet kazanmıştır. Padişaha (Saltanat) bağlılık bildirilmiştir. Bu kongrenin Amasya Genelgesi’nin bağımsızlık yönündeki çağrısına katılması olumlu, padişaha bağlılık bildirmesi olumsuz. bir gelişmedir.
ALAŞEHİR KONGRESİ(16 – 25 AĞUSTOS 1919)
Toplanma amacı; Balıkesir Kongresi kararları doğrultusunda, Ege Bölgesi’nde Yunan işgallerine karşı önlemler almak ve Kuva-i Milliye güçlerini asker ve malzeme yönünden desteklemektir. Bu kongre de bölgeseldir. Mustafa Kemal Paşa, bu kongreye de katılmamıştır. Alaşehir Kongresi, padişaha ve hilafete bağlı kalınması kararının yanı sıra; “gerekirse İtilaf Devletleri’nden de yardım alınabileceği” görüşünü kabul etmiştir.
NOT-1: Bu iki kongre kararları doğrultusunda oluşturulan Batı Cephesi, Temsil Heyeti’nin işini kolaylaştırmış, Sivas Kongresi’nden sonra Ali Fuat (Cebesoy) Paşa Temsil Heyeti tarafından Batı Cephesi’ne komutan olarak atanmış, böylece Batı’daki direniş kontrol altına alınmıştır.
NOT-2: Her iki kongre delegeleri de ulusal egemenliği onaylamamıştır yani yeni bir devlet düzeni kurma düşünceleri olmamıştır. Padişaha bağlılık bildirip Sivas Kongresi’ne katılmamışlardır. Sadece gözlemci göndermişlerdir.
NOT-3: Her iki kongrenin de en önemli eksikliği bölgesel hareket etmeleri ve birleştirici bir lider ve kurumdan yoksun olmalarıdır.
NOT-4: 6 Ağustos 1919’da toplanan NazilliKongresi nde de milis güçlere asker sağlanması kararlaştırılmış ve Kuva-i Milliye birlikleri arasında uyum sağlanması esası öngörülmüştür.
SİVAS KONGRESİ(4 -11 EYLÜL 1919)
Bu kongreyi diğer kongrelerden ayıran en önemli özelliği; temsil edilen yerler ve aldığı kararlar itibariyle ulusal bir karaktere sahip olmasıdır.
Amacı; Amasya Genelgesi’nde belirtildiği üzere, ulusal güçleri birleştirmek ve ulusal hareketi idare edebilecek bir teşkilat kurmaktır.
Kongrenin toplanmasına yakın, Damat Ferit Hükümeti ve İngilizler, Sivas Kongresi’nin dağıtılması, Mustafa Kemal ve arkadaşlarının tutuklanması için Elazığ Valisi Ali Galip’igörevlendirmiştir. Mustafa Kemal olaydan haberdar olarak, Malatya yakınlarında kuvvet toplamaya başlayan Ali Galip’in üzerine milli güçleri gönderip kuvvetlerini dağıtmıştır. Böylece kongrenin toplanmasını engelleme girişimleri sonuçsuz kalmıştır.
NOT: Bu olaydan sonra Mustafa Kemal Paşa, İstanbul Hükümeti’ne çektiği telgrafta;
“Yaptıklarınızın hesabını bu millet, elbet bir gün sizden soracaktır. ” demiştir.
Sivas Kongresi, 4 Eylül 1919’da 38 delegenin katılımıyla toplanmıştır. Kongrenin ilk günü bazı delegeler Mustafa Kemal’i Kongreye başkan seçmek istemediler. Ancak genel oyların çoğunu alan Mustafa Kemal, Kongre başkanlığına, kongre sonunda da Temsil Kurulu Başkanlığı’na seçildi.
NOT: Bu gelişmelerle Mustafa Kemal, ulusal birlider haline geldi.
Kongrede Alınan Kararlar;
1) Erzurum Kongresi’nde alınan kararlar, burada yeniden görüşülerek, ulusal kararlar olarak aynen kabul edilmiştir.
2) Bütün yararlı cemiyetler (Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri); Anadolu ve Rumeli Müdafaa-iHukuk Cemiyeti olarak birleştirildi.
^ Amaç; Kurtuluş Savaşı’nı tek elden yönetmektir.
^ Siyasi örgütlenmede ilk büyük adım atılmıştır.
^ Cepheler arasında birlik sağlanmak istenmiştir.
3) Tam bağımsızlıkta karar kılınarak manda ve himaye düşüncesi bir daha gündeme gelmemek üzere kesin olarak reddedilmiştir.
^ Kongrenin ilk günü bazı delegeler özellikle ABD mandasını tekrar gündeme getirmiş ancak bu durum ulusal bağımsızlığa ve ulusal egemenliğe ters olduğu için Erzurum Kongresi’nden sonra bir daha reddedilmiştir.
^ Bu kararın çıkması Türk Milleti’nin kayıtsız,şartsız tam bağımsızlığı hedeflediğinigöstermektedir.
4) İlk kez Erzurum’da oluşturulan ve sadece doğu illerinde yetkili kılınan 9 kişilik Temsil Heyeti, “Yurdun bütününü temsil eder” şeklinde yeniden düzenlenerek, ulusal hale getirildi ve üye sayısı 16’ya yükseltildi (Mustafa Kemal yeniden Temsil Kurulu Başkanlığı’na getirildi.).
Kongre Sonrası Gelişmeler
^ Temsil Kurulu, Türk Milleti adına iç ve dış politikada siyasi ve idari karar almak için tekyetkili organ haline getirildi.
^ Temsil Kurulu, ilk defa yürütme yetkisini (hükümet görevi) kullanarak Ali Fuat Paşa’yı Batı Cephesi Komutanlığı’na atadı ve Güney Cephesi’ne bazı subaylar gönderdi.
^ Bu kongredeki ulusal çalışmalar, ileride TBMM’nin açılmasına da ivme, hareketlilik kazandırmıştır.
^ Kongreye katılanların halk temsilcileri olması, ulusal egemenliğin işlerlik kazandığınıgösterir.
^ Kongre ile Misak-ı Milli’nin özü, çerçevesi veesasları hazırlanmıştır.
^ Temsil Kurulu, Ali Galip Olayı nedeniyle tümyurda çektiği telgraflarda;
^ İstanbul ile tüm haberleşmelerin kesilmesini,
^ Yapılacak tüm çalışmalarda Sivas’a bağlı kalınmasını,
^ Her türlü haberleşme ve danışma merkezinin Sivas olduğunu,
^ İstanbul’un Anadolu’ya atadığı komutan ve valilerin kabul edilmeyerek, geri gönderilmesini istemiştir.
NOT: Temsilciler Kurulu, bu çalışmalarıyla
İstanbul Hükümeti’ne bağlı olmadığını göstermeyi amaçlamıştır.
^ Bu kararlara uyulması sonucu, İstanbul’un Anadolu’yla bağlantısı kopmuş, bu gelişme üzerine Padişah Vahdettin, Damat Ferit’i (Sadrazamı) görevden almıştır (30 Eylül 1919).
^ Damat Ferit Hükümeti’nin düşürülmesi, TemsilKurulu’nun ilk siyasi başarısıdır.
^ Sivas Kongresi’nden sonra yayın yoluyla propaganda yapmak, ulusu milli mücadele etrafında toplamak ve ulusal hareketin haklılığını duyurmak için, Sivas’ta “İrade-iMilliye” adlı bir gazete çıkarılmaya başlandı (Daha sonra Ankara’da “Hâkimiyet-i Milliye” olarak çıkarılacak olan bu gazete, ulusalmücadelenin ilk yarı resmi yayın organıoldu.).
NOT-1: Bununla birlikte Milli Mücadeleyi
destekleyen diğer yayınlar şöyle sıralanabilir; Tasvir-i Efkar, Vakit, İkdam, Albayrak, Yeni Gün,Ses, İzmir’e Doğru, Doğru Söz, Açıksöz, Babalık,Öğüt, Mimber, Yeni Adana, İstikbal, Ahali, Emel,
İleri, Hukuk-u Beşer, Küçük Mecmua, Akşam,Tercüman gazeteleri ve Sebilürreşad dergisidir.
NOT-2: Milli Mücadele’ye karşı olan yayınlar ise; Alemdar, Peyam-ı Sabah, Ferda, Türkçe İstanbul,Jurnal Köylü, Aydede, Ümit, Güleryüz, İrşad, Tan,Yeni Dünya, Şarkın Sesi, Zafer, Zincirbent gazeteleridir.
^ Ayrıca Ankara’da “Anadolu Ajansı” (A.A) adıyla bir de radyo kuruldu.
^ Temsil Kurulu, TBMM açılıncaya adar görevini sürdürmüş, TBMM’nin açılmasıyla da görevini “İcra Vekilleri Heyeti”ne devretmiştir.
ÖRNEK SORU
I. İrade-i Milliye Gazetesi,
II. Yenigün,
III. Anadolu Ajansı,
IV. Peyam-ı Sabah,
Yukarıdakilerden hangileri Milli Mücadeleyi destekleyen yayın organlarındandır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
D) I, II ve III E) I, III ve IV
(1999/DMS) Cevap: D
ÖRNEK SORU
I. Anadolu Ajansı
II. İrade-i milliye gazetesi
III. Hâkimiyet-i milliye gazetesi
IV. Peyam-ı sabah gazetesi
Yukarıdakilerden hangileri, Kurtuluş Savaşı’nda millî birliği tehlikeye düşürecek iç ve dış yayınlara karşı milleti uyarma görevini
yapmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız IV
D) III ve IV E) I, II ve III
(2010 – KPSS Lisans) Cevap: E
ÖRNEK SORU
Sivas Kongresi’nden sonra, Temsilciler Kurnlu’nun girişimleriyle Damat Ferit Paşa Kabinesi düşürülmüş ve Kabineyi Ali Rıza Paşa kurmuştur.
Bu duruma göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) İstanbul Hükümeti ile Anadolu arasında ilişkilerin yeniden kurulduğu
B) Padişahın Anlaşma Devletlerinin etkisinden kurtulduğu
C) İstanbul Hükümetinin Anadolu’nun gücünü tanıdığı
D) Damat Ferit Paşa Kabinesinin Temsilciler Kurulu çalışmalarına karşı olduğu
E) Ali Rıza Paşa Kabinesinin Sivas Kongresi’nde seçilen Temsilciler Kurulunun isteklerine uymak zorunda kalabileceği
(2008/KPSS Lisans) Cevap: B
ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi Sivas Kongresi’ni, Erzurum Kongresi’nden ayıran özelliklerden biridir?
A) Mustafa Kemal’in kongre başkanı seçilmesi
B) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin birleştirilmesi
C) Azınlıklara sosyal ve siyasi dengeyi bozacak ayrıcalıkların tanınmaması
D) Temsilciler Kurulu seçilmesi
E) Her türlü işgale karşı çıkılması
(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: B
ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Erzurum ve Sivas Kongresi’nin ortak kararlarından biri değildir?
A) Mustafa Kemal’in kongre başkanlığına getirilmesi
B) Millî kuvvetlerin etken, millî iradenin hâkim kılınması
C) Vatanın parçalanmaz bir bütün olduğunun dile getirilmesi
D) Temsilciler Kurulunun doğu illerinin tamamını temsil ettiğinin kabul edilmesi
E) Azınlıklara, siyasi egemenliği ve sosyal dengeyi bozacak imtiyazlar verilmesine karşı çıkılması
(2010 – KPSS Lisans) Cevap: D
AMASYA (PROTOKOLÜ) GÖRÜŞMELERİ(20 – 22 EKİM 1919)
> Sivas Kongresi sonrasında İstanbul’da Damat Ferit Hükümeti düşmüş, yerine Ali Rıza Paşa Kabinesi kurulmuştu (2 Ekim 1919).
> Ali Rıza Paşa sadrazam (başbakan) olunca, “Anadolu hareketine kayıtsız olmadıklarını” ifade eden ılımlı bir açıklama yaptı. Buna karşılık Temsilciler Kurulu da bir açıklama yaparak, “İstanbul’da kurulan Ali Rıza Paşa Hükümeti’ni, ulusal kararlara karşı çıkmaması koşuluyla desteklediklerini” belirtmiştir.
> Taraflar arasındaki ilişkilerin yumuşaması üzerine Ali Rıza Paşa, Bahriye Nazırı (Bakanı) Salih Paşa yı Temsil Heyeti ile görüşmeler yapmak üzere Amasya’ya gönderdi.
> Amasya Görüşmeleri’ni, Temsilciler Kurulu adına Mustafa Kemal Paşa, Rauf ve Bekir Sami Beyler yapmıştır.
> Salih Paşa ile Temsilciler Kurulu Başkanı Mustafa Kemal arasında üç gün süren görüşmeler sonucunda Amasya Protokolü imzalanmıştır.
> Buna göre:
1) İşgallere karşı hep birlikte karşı konulacak, Türklerin çoğunlukta olduğu yerlerin işgaline izin verilmeyecektir.
2) İstanbul Hükümeti, Temsil Heyeti ile Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni ve Sivas Kongresi kararlarını tanıyacaktır.
3) İstanbul Hükümeti, Temsil Kurulu’nun rızası olmadan düşmanlarla barış görüşmesine gitmeyecek; bundan sonra yapılacak görüşmelere Temsil Heyeti’nin uygun göreceği kişiler de katılacaktır.
4) Mebusan Meclisi, İstanbul dışında, İstanbul Hükümeti’nin de uygun göreceği bir şehirde derhal toplanacaktır.
^ Mustafa Kemal Paşa’nın MebusanMeclisi’nin İstanbul dışında toplanmasınıistemesinin nedenleri:
^ İstanbul’un İtilaf Devletleri’nce fiilen işgal edilip baskı altında tutulması
^ İstanbul’da saltanat taraftarlarının çoğunlukta olması
^ Bütün zararlı cemiyetlerin merkezinin İstanbul olması
^ Tüm bu nedenlerden dolayı İstanbul’da sağlıklı karar alınamayacağını düşünmesidir.
5) Mebusan Meclisi’nin toplanması için seçimlere gidilecek, seçimler tam bir serbestlik içinde yapılacak; yalnız İttihatçıların seçilmemesi için telkinler yapılabilecektir.Salih Paşa bu kararların dışında, eğer şartlar müsait olursa uygulanabilme sözü verdiği şu gizli kararları da kabul etmiştir;
^ İzmir’in kurtarılmasına çalışılacaktır.
^ Milliyetçi basın üzerindeki sansür kaldırılacaktır.
^ İşgalcilerle işbirlikçilik yapan cemiyetler ile basın – yayın organlarının çalışmalarına engel olunacak, yine bu davranışlarda bulunan kamu görevlilerine de işten el çektirilecektir.
Salih Paşa, bu kararları İstanbul Hükümeti’ne kabul ettireceğini, ettiremezse istifa edeceğini belirterek İstanbul’a dönmüştür.
Salih Paşa, İstanbul’da kararları kabul ettiremedi ama istifa da etmedi. Yürürlüğe siren tek karar, seçimlere gidilip Mebusan Meclisi’nin açılması oldu.
NOT: İstanbul Hükümeti’nin bu kararları biri hariç kabul etmemesinin nedeni; merkezi otoritesinikorumak istemesi ve Anadolu hareketinin daha dagüçleneceğinden endişe duymasıdır.
İlk kez İtilaf Devletleri, İstanbul Hükümeti ve Temsil Kurulu farklı amaçlar için de olsa, ortak bir karara varmış oldular. Bu kararda;
^ TemsilKurulu’nun amacı; Ulusal bağımsızlık hareketini meşrulaştırmak, bunu başaramazsa da İstanbul’da sağlıklı kararlar alınamayacağını ispatlamaktır.
^ İstanbul Hükümeti’nin amacı; Kendi çıkarları doğrultusunda kararlar çıkartarak, Temsil Kurulu’nu etkisiz ve yetkisiz kılabilmektir.
^ İtilaf Devletleri’nin amacı; Toplanacak olan Mebusan Meclisi’ne, işgalleri onaylatarak resmileştirmektir.
Amasya Görüşmeleri’nin Önemi
■ İstanbul Hükümeti; bu görüşmeyle Temsil Heyeti’ni Sivas Kongresi kararlarını ve Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni resmen tanımış oldu.
■ Amasya Protokolleri, Temsil Kurulu’nunikinci siyasi başarısıdır.
■ Ayrıca bu görüşmeler Temsil Kurulu’nun siyasi etkinliğini daha da artırmıştır.
■ Osmanlı Mebusan Meclisi’nin açılmasını kesinleştirmiştir.
ÖRNEK SORU
Amasya Görüşmeleri’ne katılan Salih Paşa’nın alınan kararların resmi nitelikte olmadığını Temsilciler Kurulu’na söylemesi, kendisiyle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisini gösterir?
A) Tutuklanmaktan korktuğunu
B) Alınan kararlarda etkili olduğunu
C) Görüşmelere hükümetten gizli katıldığını
D) Anadolu’daki ulusal harekete katılacağını
E) Kararları, hükümetinin kabul etmemesinden endişe duyduğunu
(2006/KPSS Lisans) Cevap: E
ÖRNEK SORU
Amasya Görüşmeleri’nde İstanbul Hükümeti ile Temsilciler Kurulu aşağıdaki konuların hangisinde anlaşmaya varamamıştır?
A) Ali Rıza Paşa’nın sadrazamlığa getirilmesi
B) Mebuslar Meclisinin toplanacağı yerin belirlenmesi
C) Barışın en kısa zamanda sağlanması
D) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin hukuki bir kuruluş olarak kabul edilmesi
E) Seçimlerin en kısa sürede yapılması
(2007/KPSS) Cevap: B
ÖRNEK SORU
Amasya Görüşmeleri’nde yapılan üçüncü protokolle, Ermeni göçü sırasında suç işleyenlerin mebus seçimlerine katılmalarının önlenmesi istenmiş, siyasi partilerin ve Hristiyan toplulukların seçime katılmalarının sağlanması için çaba gösterileceği belirtilmiştir.
Bu durumun aşağıdakilerden hangisinin göstergesi olduğu savunulamaz?
A) Meclise ülkeyi temsil eden tüm siyasi görüşlerin girmesi gereğine inanıldığının
B) Seçimlerin yapılması için huzurlu bir ortamın sağlanmaya çalışıldığının
C) Seçimlerin erken yapılmasının zaman kazandıracağının
D) Uygulamalarda adil davranılmasının gereğine inanıldığının
E) Birlik ve beraberliğin sağlanmasına gerek görüldüğünün
(2008/KPSS Lisans) Cevap: C
TEMSİL KURULU’NUNANKARA’YA GELİŞİ(27 ARALIK 1919)
Amasya Görüşmeleri’nde alınan kararlar doğrultusunda Anadolu’da seçimler yapılmıştır.
Erzurum Milletvekili seçilmiş olan Mustafa Kemal, İstanbul’da toplanacak olan Mebusan Meclisi’nin güven içinde çalıştığı görülene kadar, Temsilciler Kurulu ile birlikte Sivas’tan Ankara’ya gelmiş ve burada kalmaya karar vermişlerdir.
Ankara’nın Milli Mücadele’nin fiili merkezi olarak seçilme nedenleri;
^ Hiç işgal edilmemiş, savunmaya elverişli, müstahkem (korunaklı) bir şehir olması ^ Anadolu’nun her yanı ile ulaşım ve haberleşme ağının iyi olması (telgraf hatları, tren yolları v.b.)
^ Yunanlılarla mücadele edilen Batı Cephesi’ne ve Fransızlarla mücadele edilen Güney Cephesi’ne yakın olması ^ İstanbul’a yakın olması ve Mebusan Meclisi’nin çalışmalarını daha yakından izleme imkânının bulunması ^ Ankara’da ulusal örgütlerin güçlü olmasıdır.
Temsil Kurulu’nun Ankara’ya geliş nedenlerinden biri de yeni seçilen ve İstanbul’a gidecek mebuslarla tek tek görüşerek, onlara, İstanbul’da ulusal kararlar doğrultusunda çalışmalar yapmaları için telkinde bulunmaktır. Ankara’nın yerli halkı Seymenler, Temsil Kurulu’nu ve Mustafa Kemal’i çok sıcak karşılamışlar ve “Seni görmeye geldik, uğrunda ölmeye geldik” sözleriyle bu kadronun etrafında bütünleşmişlerdir.
ÖRNEK SORU
Temsilciler Kurulu’nun çalışma yeri olarak Ankara’yı seçmesinde,
I. Savaş alanlarına yakın olması,
II. İstanbul’daki siyasi gelişmeleri yakından izleyebilme olanağı vermesi,
III. TBMM’nin açılması,
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2008/KPSS Önlisans) Cevap: D
SON OSMANLI MEBUSAN MECLİSİ’NİNTOPLANMASI VE MİSAK-I MİLLİ’NİNKABULÜ (12 OCAK 1920 – 28 OCAK 1920)
Amasya Görüşmeleri sonucunda İstanbul Hükümeti; Meclis-i Mebusan’ın toplanmasını kabul etmişti. Bu nedenle Kasım ayında seçimler yapıldı. Anlaşma Devletleri, işgal altındaki bölgeler de dâhil olmak üzere seçimleri engelleyecek bir harekette bulunmadılar.
NOT: İtilaf Devletleri İstanbul’u denetim altında tuttukları ve meclisin, kendilerinin sunacağı barış koşullarını kabul edeceğini umdukları için seçimlere ve meclisin toplanmasına karışmamışlardır.
Seçimleri genelde Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri’nin desteklediği adaylar kazandı. Seçimlerde Mustafa Kemal Erzurum’danmilletvekili seçilmiştir.
Mustafa Kemal Paşa, İstanbul’a gidecek milletvekilleriyle Ankara’da bir ön görüşme yaptı ve şu kararlara uymalarını istedi;
^ Mustafa Kemal, gıyaben Meclis Başkanı seçilecek,
NOT: Mustafa Kemal’in İstanbul’da toplanacak olan Mebuslar Meclisi’ne başkan seçilmek istemesinin nedeni; dağıtılması halinde başkanlık yetkisini kullanarak, Meclisi Anadolu’da daha güvenli bir yerde toplayabilmektir.
^ Mecliste Müdafaa-i Hukuk Grubu oluşturulacak ^ Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı ile ilgili kararlar alınacak
NOT: Mustafa Kemal’in İstanbul’a gidecek milletvekilleriyle Ankara’da görüşme girişimlerini İstanbul Hükümeti engellemeye çalışmıştır. Bunun nedeni; Meclisin (yasama gücünün) etki altında kalacağından kaygı duymasıdır.
Hazırlıklar tamamlandıktan sonra 12 Ocak 1920’de İstanbul’da Osmanlı Mebusan Meclisi toplanarak çalışmalarına başladı. Mustafa Kemal, meclis başkanlığına seçilemedi (Reşit Hikmet Bey seçildi), Müdafaa-i Hukuk Grubu oluşturulamadı. Bunun yerine Felah-ı Vatan (VatanınKurtuluşu) adlı yeni bir grup kuruldu.
NOT: Mustafa Kemal’e söz verip amaçlarından uzaklaşan milletvekillerinin bu davranışlarının nedeni; saltanata bağlı olduklarını göstermek istemeleri ve İtilaf Devletleri’nin baskısından çekinmeleridir.
Meclisteki çalışmalar her ne kadar Mustafa Kemal’in istediği yönde gerçekleşmemişse de 28 Ocak 1920’de Mebusan Meclisi’nin gizli oturumunda Türk milleti için çok önemli olan Misak-ı Milli (Milli Ant / Yemin) kabul edilmiştir.
NOT: Misak-ı Milli kararları bir parlamentokararı olup, padişah tarafından onaylanmamıştır.
Misak-ı Milli Kararları
1) Sınırlar: Mondros Ateşkesi’nin imzalandığı güne kadar Türk ordularının koruduğu; henüz işgale uğramamış, Müslüman Türk nüfusun çoğunluğu oluşturduğu vatan toprakları bir bütündür parçalanamaz.
^ Bu karar daha önce Erzurum Kongresi’nde benimsenmiştir.
^ Milli sınırlara son ve kesin şekli verilmiştir.
^ Ulusal sınırlar Wilson İlkeleri’ne uyumluluk gözetilerek çizilmiştir.
2) Boğazlar: İstanbul ve Marmara’nın güvenliği sağlandığı takdirde, Boğazlar uluslararası ticarete açılabilir. Ayrıca Boğazlardan geçecek gemilerin durumu, bizimle birlikte diğer ilgili devletlerin de ortak kararlarıyla tespit edilmelidir.
^ Bu kararla siyasi ve askeri bağımsızlık vurgulanmıştır.
3) Azınlık Hakları: Sınırlarımız dâhilinde yaşayan azınlıklara, komşu ülkelerdeki Türk azınlıklara tanınan haklar oranında hak tanınacaktır.
^ Avrupalı Devletlerin içişlerimize karışmasını engellemek ve bağımsız bir devlet olduğumuzu kabul ettirmek amaçlanmıştır.
^ Devletlerin eşitliği prensibine uygun hareket edilmiştir.
4) Kapitülasyonlar: Politik, ekonomik ve mali gelişmemizi engelleyen ve hukuk alanında hâkimiyetimizi sınırlayan imtiyazlar kabul edilemez.
^ Bu karar ile kapitülasyonların kaldırılması amaçlanmıştır. (Kapitülasyonlara ilk defakarşı çıkılmıştır.).
^ Bağımsızlık ve egemenlik haklarımızdan taviz verilemeyeceği vurgulanmıştır.
5) Arap Ülkeleri: Ateşkes imzalandığı sırada işgal altında bulunan ve halkın çoğunluğunu Arap Müslümanların oluşturduğu ülkelerin geleceği, o ülke halklarının kararına göre belirlenmelidir.
6) Batı Trakya: Bölgenin geleceğini belirlemek üzere halkoyuna başvurulmalıdır.
7) Vilayet-i Selase: Kendi istekleriyle Türkiye’ye katılmış olan Kars, Ardahan ve Batum (Artvin)da gerekirse bir daha halkoyuna başvurulmalıdır (Daha önce Temmuz 1918’te halkoylaması yapılmıştı.).
NOT: Bu bölgelerde, halkın çoğunluğu Türk ve Müslüman olduğundan, serbest oylamanın çıkarlarımıza uygun olacağı düşünülmüştür.
8) Osmanlı Borçları: Sınırlar, Boğazlar ve İstanbul ile ilgili şartlarımız kabul edilirse Osmanlı dış borçları ödenecektir. Bu şartlar kabul edilmeden barış yapmak mümkün değildir.
^ Kayıtsız, şartsız bağımsızlık amaçlanmıştır.
> Misak-ı Milli Kararları’nın Önemi
* Ulusal sınırlarımız kesin olarak çizilmiştir.
* Misak-ı Milli, Türk milletinin ulusal sınırlar içerisinde bağımsız, yaşama yeminidir.
* Ulusal bilince erişildiğini göstermiştir.
* Misak-ı Milli’de ulusal bağımsızlık ve ülke bütünlüğü ile ilgili konular gündeme gelmiş ancak padişahın meclisteki etkinliği nedeniyle ulusal egemenlik ilkesi ön planaçıkarılmamıştır.
* Wilson Ilkeleri’ne uygun bir barışa hazır olunduğu vurgulanmıştır.
* Ulusal bağımsızlık mücadelesine yasallık kazandırmıştır (ikinci kez)
S Kurtuluş Savaşı’nın programını ve temelini oluşturmuştur (kesin şekli verilmiştir.).
> itilaf Devletleri’nin Misak-ı Milli KararlarınaTepkileri
^ Mebuslar Meclisi, Misak-ı Milli kararlarını 28 Ocak 1920’deki gizli oturumda kabul etmiş, ancak kararlar 17 Şubat 1920’de basına duyurulmuştur.
^ Bu kararlardan rahatsızlık duyan işgalci güçler, önce Hükümet ve Meclise baskı yaparak alınan bu kararların değiştirilmesini istediler.
NOT: İşgalci güçlerin bu tutumlarının nedeni; alınan bu kararları beklentilerine aykırı bulmalarıdır.
^ İtilafların ve padişahın baskıları sonucu, Sadrazam Ali Rıza Paşa istifa etti (3 Mart
1920). Yerine getirilen Salih Paşa da baskılar sonucu istifa etmiştir (2 nisan 1920).
^ İstekleri kabul edilmeyen işgalci güçler, 16 Mart 1920’de İstanbul’u resmen işgal ederek, Mebusan Meclisi’ni basıp dağıtmışlar ve 150 kadar milletvekilini ve aydını tutuklayarak Malta Adası’na sürgüne göndermişlerdir (İşgal, Mondros’un 7. maddesine dayandırılmıştır.).
ÖRNEK SORU
İstanbul’un Anlaşma Devletleri tarafından işgal edilmesi ve Mebuslar Meclisinin dağılmasına aşağıdakilerden hangisinin neden olduğu savunulabilir?
A) İstanbul Hükümeti’yle Temsilciler Kurulu’nun görüşme yapması
B) Ali Fuat Paşa’nın Kuvayımilliye Komutanlığına atanması
C) Hükümet üyelerinin Meclis dışından seçilmesi
D) Misakımillî’nin ilan edilmesi
E) Erzurum’da kongre toplanması
(2011 – KPSS) Cevap: D
NOT: Mebusan Meclisi’nin dağıtılması işgalci güçlerin, Türk halkının iradesini yok saydıklarını gösterir.
NOT: Kanun-u Esasi’ye göre, Mebusan Meclisi’ni açma – kapatma yetkisi padişahın elinde olmasına rağmen, Ingilizlerin meclisi basıp dağıtmaları, anayasaya aykırı bir durumdur.
^ İşgalden hemen sonra yayınlanan bildirideişgalci güçler;
❖ İşgalin geçici olduğunu,
❖ Amaçlarının saltanat makamının nüfuzunu kırmak değil, aksine padişahın Osmanlı idaresinde kalacak yerlerdeki nüfuzunu kuvvetlendirmek olduğunu,
❖ Anadolu’da karışıklık devam ederse, İstanbul’un Türklerden alınacağını,
❖ Herkesin saltanat makamı olan İstanbul’un emirlerine uyması gerektiğini belirtmişlerdir.
NOT: İtilaf Devletleri, İstanbul’un işgalinin dünya kamuoyunda kendileri hakkında oluşturacağı olumsuz imajı yok etmek, işgalden Anadolu hareketinin sorumlu olduğunu göstermek ve Milli Mücadele’yi engelleyerek halkın tepkisini azaltmak amacıyla bildiri yayınlamışlardır.
NOT: İstanbul’un İtilaflar tarafından işgal edilmesi ve Mebusan Meclisi’nin dağıtılması Türk halkının İstanbul Hükümeti’ne olan güvenini sarsmıştır.
Mustafa Kemal’in İşgale ve İtilaf Devletleri’ne Tepkisi (19 Mart 1920)
^ Mustafa Kemal işgali öğrenince tüm yurdu bu
işgalden haberdar eden bir genelge yayınlamış, ayrıca İstanbul’daki İtilaf Devletleri temsilcileri ve bütün tarafsız ülkelere protestoda bulunarak aşağıdaki tedbirleri almıştır;
^ İstanbul ile tüm ilişkiler kesilecektir.
^ İstanbul’daki tutuklamalara karşılık Anadolu’daki İtilaf subayları tutuklanacaktır. ^ Bundan sonra İstanbul’a hiçbir ilden vergi gönderilmeyecek, İstanbul Hükümeti’nin gelirleri Ankara’da toplanacaktır.
^ İstanbul ve Adana’dan Anadolu’ya düşman askerlerinin sevkiyatının engellenmesi için Geyve ve Ulukışla demiryolları tahrip edilecektir.
^ Padişah tutsak olduğu için bundan sonra MilliMücadele padişah adına da yürütülecektir.
^ İstanbul’dan Anadolu’ya kaçabilen milletvekillerinin hakkı saklıdır. Ankara’da yeni açılacak olan Meclise katılabileceklerdir.
NOT-1: Bütün bu gelişmeler, saltanat ve hilafet yanlılarını da ulusal mücadelecilerin yanına yöneltmiş ve Ankara’da TBMM’nin açılmasına zemin hazırlamıştır.
NOT-2: Mustafa Kemal’in, İstanbul’da meclisin sağlıklı kararlar alamayacağı görüşü haklılık kazanmış, gerçekçiliği ve ileri görüşlülüğü kanıtlanmıştır.
NOT-3: Salih Paşa’nın istifası üzerine 5 Nisan 1920’de Damat Ferit Paşa yeniden sadrazamlığa getirilmiş ve hükümeti kurmuştur. 11 Nisan 1920’de de Padişah, Mebusan Meclisi’ni süresiz. olarak kapatmış (3. Kapatılış), böylece OsmanlıParlamento Tarihi de sona ermiştir.
KONUYLA İLGİLİ ÇIKMIŞ SORULAR
1. Misak-ı Milli’de;
1. Batı Trakya
II. Kars, Ardahan ve Artvin
III. Arap ülkeleri
IV. Doğu Trakya
yörelerinden hangilerinin siyasi geleceklerinin belirlenmesi için halk oylaması yapılması istenmiştir?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve IV
D) I, II ve III
E) II, III, IV
(1999 – DMS)
2. Mustafa Kemal’in Erzurum Kongresi’ne katılması aşağıdakilerden hangisiyle meşruluk kazanmıştır?
A) Erzurum’da bulunan XV. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir’in Mustafa Kemal’i desteklemesi
B) Mustafa Kemal’in Ordu Müfettişliği görevinde bulunması
C) Kongre üyelerinden birinin istifa etmesi ve Mustafa Kemal’in onun yerine geçmesi
D) Mustafa Kemal’in Kongre başkanlığına seçilmesi
E) İstanbul Hükümeti’nin Erzurum Kongresi’nin toplanmasını engelleyememesi
(1999 – DMS)
3. Kurtuluş Savaşı’nda,
I. Padişah iradesine karşı bir ayaklanma başlatılmalıdır.
II. Türk ulusu işgallere katlanmak yerine, bağımsız yaşamak için savaşmalıdır.
III. Ordu alınan kararların uygulanmasında görevlendirilmelidir.
kararları ilk kez aşağıdakilerden hangisinde ele alınmıştır?
A) Amasya Görüşmesi
B) Erzurum Kongresi
C) Sivas Kongresi
D) Alaşehir Kongresi
E) Son Osmanlı Mebuslar Meclisi
(1999 – DMS)
4. Sivas Kongresi’nde delegeler, vatanın kurtuluşu ve mutluluğundan başka hiçbir kişisel amaç izlemeyeceklerine, mevcut siyasi partilerden hiçbirinin amaçlarına hizmet etmeyeceklerine dair yemin etmişlerdir.
Aşağıdakilerden hangisi, böyle bir yemine gereksinim duyulmasının nedenlerinden biridir?
A) Ülkede birlik ve beraberliğe gerek duyulması
B) Azınlık milletvekillerinin meclise girmesinin sakıncalı olacağı düşüncesi
C) Mebuslar Meclisi’nin kapalı olması
D) Müdafaa-i Hukuk kuruluşlarının yaygınlaştırılmak istenmesi
E) Kongre toplanmasının Cemiyetler Kanunu’na aykırı olması
(2000 – DMS)
5. Erzurum Kongresi’nde alınan “Temsilciler Kurulu doğuyu temsil eder” kararı, Sivas Kongresi’nde “Temsilciler Kurulu vatanın tümünü temsil eder.” şeklinde değiştirilmiştir. Bu değişiklik Sivas Kongresi ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine bir kanıttır?
A) Katılan üye sayısının daha az olduğuna
B) Ulusal bir kongre olduğuna
C) Temsilciler Kurulu seçiminin çok zor geçtiğine
D) Bazı üyelerinin üyeliklerinin saklı tutulduğuna
E) Manda ve himayenin kesinlikle reddedildiğine
(2000 – DMS)
6. I. Alaşehir Kongresi
II. Sivas Kongresi
III. Afyon Kongresi
IV. Erzurum Kongresi
yukarıdaki kongrelerden hangilerinde, Manda ve Himaye’nin reddi kararı alınmıştır?
A) I ve II
B) I ve III
C) II ve IV
D) I, III ve IV
E) II, III ve IV
(2001 – KMS)
7. I. Anadolu Ajansı
II. Yenigün
III. Hakimiyet-i Milliye
IV. Peyman-ı Sabah
yukarıdakilerden hangileri Kurtuluş Savaşı’nda ulusal hareketi destekleyen basın organları arasında yer alır?
A) Yalnız I
B) Yalnız II
C) I ve II
D) I, II ve III
E) I, III ve IV
(2002 – KPSS)
8. I. Milis güçlerini destekleme
II. İstanbul Hükümeti’ne açıkça karşı çıkma
III. Bölgelerin Türklüğünü kanıtlama
IV. İşgal güçlerine karşı direnmeyi amaç edinme Yukarıdakilerden hangileri, Kurtuluş Savaşı’nda toplanan kongrelerin ortak özelliklerinden biri değildir?
A)Yalnız I B)Yalnız II C) I ve II D) II ve IV E) III ve IV
(2002 – KPSS)
9. Misak-ı Milli’nin hazırlanmasında, aşağıdakilerin hangisinde yapılan çalışmaların etkisi yoktur?
A) TBMM
B) Sivas Kongresi
C) Erzurum Kongresi
D) Amasya Buluşması
E) Son Osmanlı Mebuslar Meclisi
(2002 – KPSS)
10. Ali Galip Olayı aşağıdakilerden hangisiyle ilgilidir?
A) Erzurum Kongresi’nin toplanması
B) Sivas Kongresi’nin toplanması
C) İstanbul mitingleri
D) TBMM’nin açılması
E) İngilizlerin Samsun’u işgali
(2003 – KPSS)
11. Temsilciler Kurulu, Amasya Görüşmeleri’nde İstanbul Hükümeti’nden Sivas Kongresi’nin saptadığı dış politikaya uymasını istemiştir.
Buna göre; Temsilciler Kurulu’nun, aşağıdakilerden hangisini vurguladığı savunulur?
A) Yabancı sermayeden yararlanması
B) Malta sürgünlerinin geri getirilmesi
C) Manda ve himaye reddi
D) Mebuslar Meclisi’nin İstanbul’da toplanması
E) Antlaşma Devletleri ile barış için görüşme yapılması
(2004 – KPSS)
12. Aşağıdaki kongrelerden hangisi,
– Doğrudan doğruya M. Kemal’in çağrısı üzerine toplanması
– Temsilciler Kurulu üye sayısında artırıma gidilmesi
özelliklerinden ikisine de sahiptir?
A) Sivas Kongresi
B) Erzurum Kongresi
C) Alaşehir Kongresi
D) Afyon Kongresi
E) Edirne Kongresi
(2005 – KPSS)
13. Hangisinin gerçekleştirilmesi ile ilgili kararlar Sivas Kongresi’nde alınmıştır?
A) Batı Cephesi’nin ikiye ayrılması
B) Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin kurulması
C) Temsilciler Kurulu’nun Ankara’ya taşınması
D) Mustafa Kemal’in Meclis Başkanı seçilmesi
E) Milletvekili seçilmelerinin iki yılda bir yapılması
(2006 – KPSS)
14. Son Osmanlı Mebuslar Meclisi toplanmasında,
I. Sivas Kongresi kararları,
II. Erzurum Kongresi kararları,
III. TBMM’nin açılması
gelişmelerinden hangilerinin hızlandırıcı etkisi olduğunu savunabilir?
A) I B) II C) III
D) I, II E) II, III
(2006 – KPSS)
15. Amasya Görüşmeleri’ne katılan Salih Paşa’nın alınan kararların resmi nitelikte olmadığını Temsilciler Kurulu’na söylemesi, kendisiyle ilgili olarak hangisini gösterir?
A) Tutuklanmaktan korktuğunu
B) Alınan kararlarda etkili olduğunu
C) Görüşmelere hükümetten gizli katıldığını
D) Anadolu’daki ulusal harekete katılacağını
E) Kararları, hükümetin kabul etmesinden endişe duyduğunu (2006 – KPSS)
16. Amasya Genelgesi’nde vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığının tehlikede olduğu, İstanbul Hükümeti’nin sorumluluğunu yerine getiremediği ve ulusu yok olmuş duruma düşürdüğü belirtilmiştir.
Bu sözlerin Kurtuluş Savaşı hakkında aşağıdakilerden hangisiyle ilgili bilgi verdiği savunulabilir?
A) Süresi B) Nedeni C) Programı
D) Kadrosu E) Sonucu
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
17. I. Kongre başkanının danışmanları
II. Kongreye katılan üyeler
III. Temsilciler Kurulu
Erzurum ve Sivas Kongreleri’nde alınan kararları kongre adına yukarıdakilerden hangileri yürütmüştür?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) II ve III
(2006 – KPSS / Ortaöğrt.)
18. Erzurum Kongresi’nde “Azınlıklara, siyasal egemenliği ve sosyal dengeyi bozacak şekilde yeni birtakım özel haklar verilmesi kabul edilmeyecektir.” kararı alınmıştır.
Bu karar aşağıdakilerden hangisine bir tepkidir?
A) Her türlü işgal ve ayrıcalıklara
B) Azınlıkların İstanbul’da kalmasına
C) Azınlıkların kendi kültürlerini korumalarına
D) Patrikhanenin Rumların dinî temsilcisi olmasına
E) Türkiye içindeki Müslüman olmayan azınlıkların Türk tebaası sayılmasına
(2007 – KPSS)
19. Aşağıdakilerden hangisi Misak-ı Millî’de yer
alan konulardan biridir?
A) Batı cephesinin açılması
B) Düzenli ordunun kurulması gereği
C) Batı Trakya’nın geleceğinin halkoyuyla belirlenmesi
D) Temsilciler Kurulunun seçilmesi
E) Anadolu ve Trakya’daki Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin birleştirilmesi
(2010 – KPSS Lisans)
CEVAPLAR
1. D 2. C 3. A 4. A 5. B 6. C 7. D 8. B 9. A
10. B 11. C 12. A 13. B 14. D 15. E 16. B
17. C 18. A 19. C