Avrupa’daki gelişmelerin Osmanlı’ya etkileri nelerdir? Osmanlı Devleti Avrupa’daki gelişmelerden nasıl etkilenmiştir? Avrupa’daki ekonomik ve siyasal gelişimlerin Osmanlı Devleti’ne etkileri. Coğrafi Keşifler, Rönesans’ın Osmanlı’ya etkileri neledir? Bunların anlatıldığı konu anlatımı ders notlarıyla birlikte Avrupa’daki gelişmelerin Osmanlı Devleti’ne etkileriyle ilgili KPSS’deki çıkmış soruları ve cevapları da ekledik.
AVRUPA’DAKİ BAZIGELİŞMELERİN OSMANLIÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Coğrafi Keşiflerin Osmanlı Devleti ÜzerindekiEtkileri
^ Avrupalı devletlerin yeni ticaret tolları bulmak amacıyla XV. ve XVI. yüzyıllarda gerçekleştirdikleri keşif olaylarına Coğrafi Keşifler denir.
^ Osmanlı’nın elinde bulunan İpek ve Baharat yolları Coğrafi Keşiflerle yeni ticaret yollarının bulunması sonucunda önemini kaybetti.
^ Keşfedilen ülkelerden getirilen bol miktardaki altın ve gümüş gibi değerli madenler Avrupa’dan Osmanlı pazarlarına girmiş, bu durum da Osmanlı’da enflasyonun yükselmesine ve paranın değer kaybetmesine neden olmuştur.
^ Osmanlı Devleti’nin vergi gelirleri azalmış, kapitülasyonların arttırılmasıyla da ülke ekonomisi giderek çökmeye başlamıştır.
^ Osmanlı’nın elindeki kervan yolları üzerinde faaliyet gösteren halk ve zanaatkârlar işsiz kalmıştır. Bu durum da; Osmanlı Devleti’nde ekonomik sıkıntılara ve Celali İsyanları’na zemin hazırlamıştır.
NOT: Baharat Yolu; 1869’da Osmanlı – Fransız işbirliği sonucunda açılan Süveyş Kanalı ile eski önemine kavuşacak; Akdeniz ticareti tekrar canlanacaktır.
NOT: İpek Yolu; 1952’de Don-Volga Kanalı’nınaçılmasıyla tekrar önem kazanmıştır.
ÖRNEK SORU
Aşağıdakilerden hangisi, Coğrafi Keşiflerin Osmanlı Devleti üzerindeki etkilerinden biri değildir?
A) Keşfedilen yerlerden Avrupa’ya taşınan değerli madenlerin Avrupa’dan Osmanlı ülkesine girmesi
B) Osmanlı parasının değer kaybetmesi
C) Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki bilimsel ve teknik gelişmelere yabancı kalması
D) Osmanlı ülkesinde fiyat artışlarının olması
E) Osmanlı ülkesinden geçen ticaret yollarının önemini kaybetmesi
(2007/KPSS) Cevap: C
ÖRNEK SORU
I. Coğrafi Keşifler
II. Milliyetçilik akımları
III. Sanayi İnkılâbı
Osmanlı Devleti’nde XVI. yüzyılda yukarıdaki gelişmelerden hangileri ekonomik alanda etkili olmuştur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve II E) I, II ve III
(2010 – KPSS Önlisans) Cevap: A
Rönesans’ın Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
^ Rönesans’la birlikte Avrupa’da bilim alanında deney ve gözleme dayalı pozitif düşünce yayılmıştır. Bunun sonucunda da skolâstik düşünce zayıflamıştır.
^ Osmanlı Devleti Avrupa’daki yeni gelişmeleri takip edemediği için bilimsel, teknik ve ekonomik alanlarda Avrupa’nın gerisinde kalmıştır.
Reform’un Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
^ XVI. yüzyılda Katolik mezhebindeki bozulmalar karşısında ilk olarak Almanya’da başlayan dinde yenilik çalışmalarına Reform denir.
^ Osmanlı Devleti Reform hareketlerinden etkilenmemiştir. Avrupa’da ise mezhep birliği bozulmuş; Katolik ve Ortodoks mezhepleri dışında Protestan, Kalvenizm, Anglikanizm ve Presbiteryenlik mezhepleri ortaya çıkmıştır.
^ Kanuni Sultan Süleyman; Almanya’da bir ilahiyat profesörü olan Martin Luther’in Endüljans’a karşı çıkması (protesto etmesi) ile başlayan Reform hareketlerine mali yardımda bulunmuş; Reform hareketlerini ve mezhep ayrılıklarını desteklemiştir.
NOT: Reform ile gelen bölünme Şarlken’in Avrupa devletlerini Osmanlı’ya karşı birleştirme ümidini söndürdü. Bu durum; Osmanlı’nın Avrupa içlerine yürüyüşünü kolaylaştırdı.
^ Avrupa Hıristiyan toplumu mezhep savaşları yaşarken Osmanlı Hıristiyanları barış ve huzur içinde yaşamışlardır. Çünkü Osmanlı Devleti, Hıristiyan halkı kilisenin suiistimallerine karşı koruyordu. Bu yüzden; Osmanlı Hıristiyanları Reform’dan etkilenmemişlerdir.
Fransız İhtilali’nin Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
^ Fransız İhtilali, ekonomik, siyasal ve toplumsal yönden dünyayı derinden etkileyen, sonuçları bakımından da çağdaş devlet ve toplumların oluşumunu sağlayan evrensel bir olaydır.
^ Çok uslu bir yapıya sahip olan Osmanlı, zamanla 1789 Fransız İhtilali’nin yaydığı “milliyetçilik” akımından zarar görmeye başlamıştır.
^ Milliyetçilik akımıyla azınlık isyanları ortaya çıkmış; Osmanlı parçalanmaya başlamıştır.
NOT: Milliyetçilik akımı etkisiyle Osmanlı’ya karşı ilk ayaklanan millet Sırplar olmuştur.
^ Milliyetçilik akımı ve azınlık isyanları; 1839 Tanzimat Fermanı, 1856 Islahat Fermanı ve 1876 I. Meşrutiyet’in ilan edilmesinde etkili olmuştur.
NOT: Osmanlı Devleti; başlangıçta Fransız
İhtilali’ni Fransa’nın bir iç sorunu olarak görmüş ve fazla önem vermemiştir.
Sanayi İnkılâbı’nın Osmanlı Devleti Üzerindeki Etkileri
^ Sanayi İnkılâbı, Avrupa’da el emeğinden fabrikasyon (makine) sistemine geçilmesine verilen isimdir ve önce İngiltere’de başlamıştır. ^ Avrupa’dan gelen ucuz ve kaliteli fabrika mallarıyla baş edemeyen Osmanlı Devleti’nde küçük atölyeler ve el tezgâhları kapanmıştır.
^ Ekonomik alanda Avrupa’ya bağlılık artmıştır.
Avrupa’nın açık pazarı haline gelmiştir.
^ Hammadde ve Pazar ihtiyacı nedeniyle Osmanlı toprakları Avrupalılarca işgal edilmeye başlanmıştır.
^ Ekonomide başlayan gerileme siyasi çöküşü hızlandırmıştır.
ÖRNEK SORU
Avrupa XVII. yüzyıl boyunca daha büyük boyutlu bir sanayiye geçmek ve lonca düzeyindeki üretimi aşmak için uğraşmış ve XVIII. yüzyılda bunu gerçekleştirmiştir. Avrupa, sanayi toplumuna doğru yol alırken tarım üretimi azalmış Osmanlı Devleti’nden tarım ürünleri almaya başlamıştır.
Bu durumun Osmanlı Devleti’nde aşağıdakilerden hangisine neden olduğu savunulamaz?
A) Elinde bulunan ipek ve baharat yollarının önem kazanmasına
B) İpekli sanayinin ham ipeğe, sof sanayinin yapağıya dönüşmesine
C) Tarım üretiminin geçimlik düzeyden pazar ekonomisi düzeyine gelmesine
D) Esnaf gruplarının kendi aralarında paylaşması gereken ham maddenin yurt dışına çıkmasına
E) Sanayinin ham maddesi olan pamuk ve tütün gibi ürünlerin üretiminin yoğunluk kazanmasına
(2008/KPSS Lisans) Cevap:A
ÖRNEK SORUOsmanlı Devleti’nde,
I. Avrupa mallarının ülkeye girmesi,
II. ticaret yollarının değişmesi,
III. esnaf teşkilatının bozulması, durumlarından hangilerinin ekonomiyi olumsuz yönde etkilediği savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II
C) Yalnız III D) I ve II
E) I, II ve III
(2009 – KPSS) Cevap: E
ÖRNEK SORU
XIX. yüzyılın ortalarından itibaren Sanayi İnkılâbı, Osmanlı Devleti’nde esnaf teşkilatını etkilemiş ve esnafın üretimdeki önemi azalmıştır. Aşağıdakilerden hangisinin bu durumla ilgili gelişmelerden biri olduğu savunulamaz?
A) İthalatın azalması
B) İşsizliğin artması
C) Paranın değerinin düşmesi
D) Yerli malın iç pazarda sürümünün azalması
E) Üretimde kullanılan ham maddenin dışarıya çıkması
(2010 KPSS – Lisans) Cevap:A