Cumhuriyet (İnkılaplar) Dönemi Anlatımı Çıkmış KPSS Soruları

Cumhuriyet Dönemi KPSS Konu anlatımı, Cumhuriyet Dönemi KPSS çıkmış sorular, Cumhuriyet Dönemi inkılapları nelerdir? Tek tek belirtilen Cumhuriyet Dönemi inkılapları ve konuyla ilgili çıkmış kpss sorularını bulabileceğiniz bir anlatım. Cumhuriyet Dönemi özellikleri ve Cumhuriyet Döneminde yapılan inkılapların konu anlatımı ve çıkmış KPSS Soruları verilmiştir. KPSS Tarih İnkılaplar çıkmış sorular çöz.

CUMHURİYET (İNKILÂPLAR) DÖNEMİ

^ I. TBMM savaş yıllarında yıprandığı için 1 Nisan 1923’te meclisin seçimle yenilenmesi kararı alınmış, 11 Ağustos 1923’te de

II. TBMM açılmıştır.

^ 11 Ağustos 1923’ten 1 Ekim 1927’ye kadar çalışan II. TBMM’ye “İnkılâp Meclisi de denilmiştir.

A. SİYASİ ALANDA YAPILAN İNKILÂPLAR

> Siyasi alanda yapılan inkılâplar şunlardır;
I. TBMM’nin Açılması
Saltanatın Kaldırılması
Cumhuriyetin İlanı
Halifeliğin Kaldırılması
Partiler ve Çok Partili Hayata
Denemeleri
1921 ve 1924 Anayasaları

CUMHURİYETİN İLANI(29 EKİM 1923)

> Cumhuriyet’in ilanına ortam hazırlayangelişmeler şunlardır;

^ Saltanatın kaldırılması (1 Kasım 1922)

^ II. TBMM’nin açılması (11 Ağustos 1923)

^ Lozan Banş Antlaşması’nın II. TBMM’de onaylanması (23 Ağustos 1923)

^ Yeni Türk Devleti’nin ilk siyasi partisi olan Halk Fırkası’nın kurulması (9 Eylül 1923)

^ Türk ordusunun İtilafların boşalttığı İstanbul’a girmesi (6 Ekim 1923)

^ Ankara’nın başkent olması (13 Ekim 1923)

^ Mecliste meydana gelen hükümet bunalımı (25 Ekim 1923)

NOT-1: Bakanların tek tek meclis içerisinden seçilmesi, hükümeti oluşturmayı ve sürdürmeyi zorlaştırmaktaydı (Meclis Hükümeti Sistemi). Bu yüzden bir an önce Cumhuriyeti ilan edip Kabine Sistemi’ne geçmek gerekmekteydi.

NOT-2: Ülkenin işgalden kurtarılması ve saltanatın kaldırılmasından sonra milletvekilleri arasındaki görüş ayrılıkları artmaya başladı. Bu da hükümet bunalımını iyice arttırdı.

> Cumhuriyet’in ilanını gerektiren nedenlerşunlardır;

^ I. TBMM’nin açılmasıyla başlayan rejim konusundaki tartışmalar ^ Saltanatın kaldırılmasından sonra oluşan Devlet Başkanlığı Sorunu ^ Yeni Türk Devleti’nin yapacağı inkılâplara en uygun rejimin Cumhuriyet olması ^ Meclis Hükümeti Sistemi’nin zamanla işleyemez hale gelmesi ve yaşanan hükümet bunalımları (1923 sonbaharında Fethi Okyar Hükümeti’nin çekilmesi sonucu)

^ 29 Ekim 1923’te Cumhuriyet ilan edildi. Anayasanın birinci maddesinin sonuna yapılan ekle, “Türkiye Devleti’nin yönetim şekli Cumhuriyettir. ” denildi.

> Cumhuriyet’in ilanı ile Yeni Türk Devleti’ninŞu Önemli Sorunları Çözümlenmiştir;

^ Yeni Türk Devleti’nin adı konuldu. Böylece rejim konusundaki tartışmalar sona erdi.

^ Gazi Mustafa Kemal Paşa Cumhurbaşkanıseçilerek Devlet Başkanlığı sorunu da kesin olarak çözüme kavuştu.

^ Meclis Hükümeti Sistemi’nden KabineSistemi’ne geçildi (Başbakan’ı olan hükümetlerin kurulması sağlandı.). Böylece Meclis’te yaşanan hükümet bunalımları da sona erdi. Ayrıca devlet işleri ivme kazandı ve yapılacak inkılâplara ortam hazırlandı.

^ İlk Cumhuriyet Hükümeti n\ kurma görevi İsmet Paşa’ya (Başbakanlık) verildi.

^ Fethi (Okyar) Bey de TBMM Başkanlığı na seçildi.

NOT: Cumhuriyet’in ilanı ile ulusal egemenliğin sağlanması yönünde en önemli adımlardan biri daha atılmış oldu.

Teşkilat-ı Esasiye (1921 Anayasası)Kanunu’nda, 1923 yılında yapılandeğişiklikler;

*    “Türkiye Devleti’nin rejimi cumhuriyettir.” maddesi anayasaya eklenmiştir.

*    Devletin başkanı Cumhurbaşkanı ’ dır.

*    Cumhurbaşkanı’nın, TBMM tarafından kendi üyeleri arasından seçilmesi kararı alınmıştır.

*    Cumhurbaşkanlığı süresinin 4 yıl olması ve aynı kişinin tekrar Cumhurbaşkanı seçilebilmesi karara bağlanmıştır.

*    Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından ve TBMM üyeleri arasından seçilir.

*    Bakanlar başbakan tarafından TBMM üyeleri arasından seçilecek ve Cumhurbaşkanı tarafından meclisin onayına sunulacaktır.

*    Devletin dininin İslam ve resmi dilinin Türkçe olduğu hükmü getirilmiştir.

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi, cumhuriyetin ilanının doğurduğu sonuçlardan biri değildir?

A) Hükümet kurmanın yeni yönteme bağlanması

B) Devletin rejiminin adının konması

C) İstiklal Marşı’nın kabul edilmesi

D) Devletin başkanının belirlenmesi

E) Halifeliğin kaldırılması

(2009 – KPSS) Cevap: C

^ Kabine Sistemi’nde;

* Cumhurbaşkanı, Meclis üyeleri arasından Başbakan’ı seçer,

* Başbakan da Meclis üyeleri arasından diğer bakanları seçer,

* Seçilen Bakanlar Kurulu, Cumhurbaşkanı tarafından Meclis’in güvenoyuna arz olunur ve güvenoyu alan Hükümet göreve başlardı.

CUMHURBAŞKANLARIMIZ

6) Fahri Korutürk

1) M. Kemal Atatürk

2) İsmet İnönü

3) Celal Bayar

4) Cemal Gürsel

5) Cevdet Sunay

7) Kenan Evren

8) Turgut Özal

9) Süleyman Demirel

10) A.Necdet Sezer

11) Abdullah Gül

HALİFELİĞİN KALDIRILMASI (3 MART 1924)

> Hz. Muhammed’in vefatından sonra devlet ve hükümet işlerini yürütmek amacıyla seçilen idarecilere “Halife” denilmiştir.

> İlk dört halife seçimle belirlenmiş, ancak Emevilerden itibaren halifelik saltanata dönüşmüştür.

> Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi’nden sonra Halifelik, Osmanlı padişahlarına geçmiştir (1517).

> I. Dünya Savaşı sırasında Osmanlı Devleti bütün Müslümanları İtilaf Devletleri’ne karşı birleştirebilmek için “Kutsal Cihat ilan etmiş ancak başarılı olamamıştır. Bu çağrı İslam Dünyası’nda destek görmemiş hatta İngilizlerin kışkırtması ile Araplar Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmışlardır.

>    1 Kasım 1922’de saltanat kaldırılırken ortam müsait olmadığından halifelik makamına dokunulmamış, TBMM, Vahdettin’in yerine hanedandan Abdülmecit Efendiyi halife olarak tayin etmiştir.

Halifeliğin Kaldırılma Nedenleri:

^ Halifeliğin ulusal egemenlikle (Cumhuriyetle) bağdaşmaması

^ Halifeliğin laik düzene geçişte en önemli ensel olması

^ Halifenin yasa dışı davranışları, politikaya karışması, padişah gibi davranması

^ Bazı çevrelerin halifeye yeniden siyasi haklar sağlamaya çalışmaları

^ Dış güçlerin kendi çıkarları doğrultusunda halifelik kurumunu savunmaları ve desteklemeleri

> TBMM, 3 Mart 1924’te çıkardığı yasa ile Halifeliği resmen kaldırdı. Aynı yasa ile Osmanlı Hanedanı’nın yurt dışına çıkarılması kabul edildi.

> Aynı sün şu kanunlar da kabul edilmiştir: 

Tevhid-i Tedrisat Kanunu: Eğitim ve öğretim birleştirilerek devlet denetimine alınmıştır. Tüm okullar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır, Medreseler kapatılmış, çağdaş okullar açılmıştır.

Şer’iyye ve Evkaf Vekaleti kaldırılarak yerine Diyanet İşleri Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Böylece laik devlet olma yönünde önemli bir adım atılmıştır. Ayrıca yönetimdeki iki başlılık da sona ermiştir.

NOT: Diyanet İşleri Başkanlığı’nın kurulması ile

Şeyhülislamlık sona ermiştir.

Erkan-ı Harbiye Vekaleti kaldırılarak yerine Genel Kurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığı kurulmuştur. Böylece ordunun siyasetten ayrılması yönünde ilk adımatılmıştır.

Halifeliğin Kaldırılmasının Önemi:

^ Laik düzene geçişte önemli bir adım atılmış oldu (en önemlisi).

^ Ulusal egemenlik ilkesi pekiştirildi.

^ Türkiye Cumhuriyeti’nin karakteri tam olarak ortaya çıktı.

^ Eski rejim yanlılarının yuvalandığı zararlı bir odak noktası yok edildi.

^ Yapılacak inkılâplara zemin h azırlandı.

^ Devlet yönetimindeki ikili yapı ortadan kalktı.

^ Türkiye’deki ümmetçilik arayışları sona erdi ve milliyetçiliğin temelleri güçlendirildi.

ÖRNEK SORU

Müslümanlar üzerinde nüfuzu olan halifeliğin kaldırılmasında aşağıdakilerden hangisinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Mecelle yerine Medeni Kanun’un kabul edilmesi

B) Saltanatın kaldırılarak Cumhuriyet’in ilan edilmesi 

C) Tekke ve türbelerin kapatılması

D)  Anayasa’dan laikliğe aykırı maddelerin çıkarılması

E)  Medreselerin kapatılması

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: B

ÖRNEK SORU

I. Hilafet

II. Şeriye ve Evkâf Bakanlığı

III. Erkân-ı Harbiye Bakanlığı

1924 yılında, yukarıdakilerden hangilerinin

yönetim birliğini güçlendirmek amacıyla

kaldırıldığı savunulabilir?

A) Yalnız I    B) Yalnız II

C) Yalnız III    D) I ve II

E) I, II ve III

(2009 – KPSS) Cevap: D

ÇOK PARTİLİ HAYATA GEÇİŞ DENEMELERİ

>    Siyasi Parti; Aynı siyasi görüşü benimseyen insanların bir araya gelerek oluşturdukları, halkın istek ve görüşlerinin yönetime yansımasını sağlayan demokrasininvazgeçilmez unsurlarından biridir.

>    I. TBMM döneminde, meclis içerisinde partileşme yoktu. Meclis içerisinde siyasi görüş ayrılıklarından dolayı çeşitli gruplarmeydana gelmişti.

>    İlk mecliste bütün milletvekillerinin tek amacı yurdu düşmandan kurtarmak ve Misak-ı Milli’yi gerçekleştirmekti. Ancak 1921 Anayasası’nın hazırlanması sırasında gruplar oluşmaya başladı.

>    Bu grupların başlıcaları; Tesanüt, İstiklal,Islahat, Halk zümreleri, Yeşil Ordu ve Mustafa Kemal’in kurduğu Meclis’teki enetkili grup olan Müdafaa-i Hukuk Grubu idi (Sivas Kongresi sırasında Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Grubu olarak temelleri atılmıştı.).

>    Mustafa Kemal bu grupları birleştirme konusunda başarılı olamayınca 151 arkadaşıyla birlikte 10 Mayıs 1921’te Müdafaa-i Hukuk grubunu kurmuştur. Bu gruba “Birinci Grupmuhalif gruba ise “İkinci Grup (Muhafaz.a-iMukaddesat Grubu) denilmiştir.

CUMHURİYET HALK PARTİSİ(9 EYLÜL 1923)

>    Mustafa Kemal çalışmaları sırasında Müdafaa-i Hukuk grubuyla birlikte hareket etmiştir ve bu grubun bir uzantısı olarak 9 Eylül 1923’te “Halk Fırkası”rn kurmuştur (İlk siyasi parti). Cumhuriyetin ilanından sonra adı Cumhuriyet Halk Fırkası olarak değiştirilmiştir (1924). 1935’te de Cumhuriyet Halk Partisi ismini almıştır.

>    Mustafa Kemal Atatürk 1938’e kadar Cumhuriyet Halk Partisi’nin başkanlığını yapmıştır. Atatürk’ün ölümünden sonra ise bu görevi 1950’ye kadar İsmet İnönü yerine getirmiştir.

> Cumhuriyet Halk Partisinin kurulmanedenleri:

^ İnkılâpların yapılması için organize olmuş disiplinli bir örgüte gerek duyulması ^ Yenilikleri, halkın katılmasıyla kurulacak bir parti arac ılığı ile halka benimsetme düşüncesi ^ Halkın istek ve görüşlerinin Meclise daha kolay yansımasını sağlamak ve demokrasiyi kurum ve kurallarıyla işletme düşüncesidir.

> Cumhuriyet Halk Fırkası, Atatürk’ün 6 temelilkesini parti felsefesi olarak kabul etmiştir. Ekonomide devletçilik ilkesini benimsemiştir.

NOT:    Devletçilik;    sermayenin    devlet    eliyle kullanılması, devletin üretim faaliyetlerinde yer almasıdır. Özel sektörün elinde yeterli sermaye olmadığı için kabul edilen ekonomik sistemdir.

>    1946 yılına kadar Meclisteki tek parti; 1950 yılına kadar da iktidar partisidir.

>    Cumhuriyet Dönemi’nde yapılan inkılâpların ve Atatürk ilkelerinin uygulayıcısı da Cumhuriyet Halk Partisi olmuştur.

NOT: Türkiye Cumhuriyeti’nin en uzun iktidarda kalan partisi Cumhuriyet Halk Partisi’dir.

TERAKKİPERVER CUMHURİYET PARTİSİ(17 KASIM 1924 – 5 HAZİRAN 1925)

>    Kurtuluş Savaşı yıllarında Mustafa Kemal’in Milli Mücadeleyi birlikte yürüttüğü yakın silah arkadaşları tarafından kurulmuştur (İlk şubesini Urfa’da açmıştır ).

>    Partinin kurucuları Kazım Karabekir (Partinin başkanı), Refet Bey (Bele), Rauf Bey (Orbay) Ali Fuat Bey (Cebesoy), Adnan Bey (Adıvar) dır.

>    Bu partinin kurulmasında Mustafa Kemal Paşa ile silah arkadaşları arasında meydana gelen siyasi görüş ayrılıkları etkili olmuştur.

>    Partinin kurucuları aynı zamanda ordu mensubu subaylardı. Bu nedenle 19 Aralık 1924’te bir yasa çıkartıldı. Bu yasaya göre ordu mensubuolanlar siyasi partilere üye olamayacaklardı. Bu nedenle Terakkiperver Fırkasının kurucuları ordudan istifa etmek zorunda kalmışlardır.

NOT: Bu yasanın çıkmasında 1924’te Hakkâri’de çıkan Nasturi Ayaklanması’m ordunun güçlükle bastırması da etkili olmuştur (Bunun nedeni ordunun siyasete karışmasıdır.). Ayrıca bu isyanda Musul konusunda Türkiye’yi zayıf düşürmek isteyen İngiltere’nin de etkisi vardır.

NOT: Bu yasanın çıkarılmasındaki amaç; ordunun siyasete karıştırılmamasıdır. Ayrıca bu uygulamayla ulus egemenliği ilkesi pekiştirilmiş oldu.

> Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nınProgramı ve İlkeleri;

^ Bireysel özgürlükler korunacak ^ Vekil seçimlerinde tek derece usulü uygulanacak

^ Milletin açık vekâleti alınmadıkça, Anayasa değiştirilmeyecek ^ Adem-i Merkeziyet esası kabul edilecek (yerinden yönetim uygulanacak)

^ Cumhurbaşkanı olan kişinin milletvekilliği kaldırılacak

^ Bütçeden maaş alan devlet görevlilerinin siyasi partilere üye olması engellenecek ^ Dini düşünce ve inançlara saygılı olunacak ^ Serbest ekonomi politikası (liberalizm) uygulanacak

^ Hükümete ait çiftlik ve araziler topraksız köylülere verilecek

NOT: Liberalizm; ekonomi alanında sermayenin kişilerce kullanılması ve ekonomik teşebbüslerin özel sektörce gerçekleştirilmesidir.

> Terakkiperver Fırka ülke genelinde örgütlenmeye başlayınca rejim ve laiklik karşıtı olanlar da bu partiye girmeye başlamıştır.

> Bu sıralarda, parti, Doğu’da çıkan Şeyh Sait Ayaklanması’yla ilgisi olduğu gerekçesiyle 5 Haziran 1925’te kapatılmıştır. Böylece çokpartili hayata geçişin ilk denemesibaşarısızlıkla sonuçlanmıştır.

NOT: Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, kurulan ikinci siyasi parti ve ilk muhalefet partisidir.

ŞEYH SAİT A YA KLA NMA SI(13 ŞUBAT – 3 HAZİRAN 1925)

> Halifeliğin kaldırılmasından sonra, laikliğe ve Cumhuriyet yönetimine karşı olanlar tarafından çıkarılmıştır.

> Ayaklanmanın çıkmasında, Musul konusunda Türkiye’yi zayıf duruma düşürmek isteyen İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu

Bölgesi’nde yaptığı çalışmalar da etkili olmuştur.

> İngiltere bu ayaklanmayı çıkartmakla Sevr Antlaşması’nda kurulması istenen Kürdistan Devleti’ni tekrar gündeme getirmiştir.

> Şeyh Sait Ayaklanması, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da birçok ili (Diyarbakır’da başladı) içerisine alacak şekilde genişlemiştir.

> Ayaklanmanın bastırılması için alınan önlemler şu şekildedir;

^ Fethi Okyar Hükümeti istifa etti. İsmet İnönü yeni hükümeti kurdu.

^ Takrir-i Sükûn (Huzuru Sağlama) Yasasıçıkartıldı (4 Mart 1925). Bu kanun 1929’a kadar yürürlükte kaldı.

NOT: Takrir-i Sükûn Kanunu, ilk defa Şeyh Sait Ayaklanması’nın bastırılmasında kullanılmıştır.

^ İstiklal Mahkemeleri kuruldu (üçüncü kez.)

^ Bölgede kısmi seferberlik ilan edildi.

^ Basına sansür uygulanmıştır.

> Bu önlemlerin alınması ve uygulanması sonucu ayaklanma 3 Haziran 1925’te bastırıldı.

> Sonuçları;

^ Türkiye’nin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası isyanda rolü olduğu gerekçesiyle kapatılmıştır (5 Haziran 1925).

^ Şeyh Sait isyanı, Türkiye’de çok partili hayata geçiş için ortamın uygun olmadığını ve henüz demokrasinin    tam    anlamıyla uygulanamayacağını göstermiştir.

^ İngiltere bu isyanı kullanarak Musul sorununun Türkiye aleyhine çözümlenmesini sağlamıştır.

NOT: 1926 Ankara Antlaşması yla Musul, İngiltere’nin mandası Irak Hükümeti’ne bırakılmıştır. Ayrıca bu durum Misak-ı Milli’ye aykırıdır.

NOT: Bu olay iç politikada yaşanan sorunların dış politikayı olumsuz etkilediğini göstermiştir.

^ Cumhuriyet rejimini yıkmaya yönelik ilk isyan bastırılmıştır.

ÖRNEK SORU

Atatürk Nutuk’ta, “Takrir-i SüMn Kanunu ile İstiklal Mahkemelerini, istibdat vasıtası olarak kullanacağımız fikrini ortaya atanlar ve bu fikri telkine çalışanlar oldu… Biz olağanüstü olarak alınan ve fakat yasal olan önlemleri hiçbir vakit ve hiçbir surette, kanunun üzerine çıkmak için vasıta olarak kullanmadık.” demiştir.

Atatürk’ün bu anlatımıyla, Takrir-i Sükûn Kanunu’nun kabul edilmesi ve İstiklal Mahkemelerinin kurulmasında aşağıdakilerden hangisini gerekçe olarak gösterdiği savunulamaz?

A) Devletin hayat ve bağımsızlığını sağlama

B) Milletin medeni ve sosyal gelişmesine ilişkin girişimleri koruma

C) Ülkenin düzen ve güvenliğini sağlama

D) Tehlikelere karşı önlem alma zorunluluğu

E) Uluslararası ilişkileri düzenleme zorunluluğu

(2011 – KPSS) Cevap: E

MUSTAFA KEMAL’E SUİKAST GİRİŞİMİ(16 HAZİRAN 1926)

>    Eski İttihatçılar tarafından planlanan bu suikast Mustafa Kemal’in İzmir gezisi sırasında gerçekleştirilecekti.

>    Ancak, olay daha önceden haber alınınca (Mustafa Kemal’in İzmir’e bir gün gecikmeli gitmesi ve suikastçileri kaçıracak olan Giritli Şevki’nin durumu İzmir valisine bildirmesi üzerine öğrenilmiştir) gerçekleştirilememiş ve suikastı planlayan 13 kişi yakalanarak İstiklal

Mahkemeleri’nde    (dördüncü_kez) yargılanmıştır.

NOT: Bu olaydan sonra İttihat ve Terakkiciler, devlet kadrolarından tamamen tasfiye edilmişlerdir.

NOT: Bu olay aynı zamanda ulus egemenliğine dayalı rejime karşı bir tepki niteliğindedir.

>    Mustafa Kemal’in bu olaydan sonra söylediği şu sözler, onun Türkiye Cumhuriyeti’ne verdiği önemi bir kez daha ortaya koymuştur: “Benim naçiz vücudum elbet bir gün toprak olacaktır. Ancak Türkiye Cumhuriyeti ilelebet payidar kalacaktır. ”

SERBEST CUMHURİYET FIRKASI(12 AĞUSTOS – 18 ARALIK 1930)

>    Mustafa Kemal’in isteğiyle Fethi Okyar tarafından kurulmuştur. Bu Partinin kurulma nedenleri;

^ 1929’da dünya genelinde görülen ekonomik krizden Türkiye’nin de etkilenmesi ve bu nedenle ekonomik alanda mevcut hükümet uygulamalarına seçenek olacak yeni görüşler üretme düşüncesi

^ Demokrasiyi tüm kurum ve kurallarıyla işletme isteği

^ Mevcut hükümetin uygulamalarının daha iyi denetlenmesi gereği

^ Halkın istek ve görüşlerinin Meclise tam olarak yansımasını sağlama düşüncesidir.

> Fethi Bey tarafından kurulan Serbest Cumhuriyet Partisi;

* Ekonomide liberalizmi (serbest piyasa ekonomisi) savunmuştur.

*Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

* Cumhuriyet’e bağlı ve laik düşünceden yanaolacağını belirtmiştir.

* Kadınlara da siyasal haklar verilmesini savunmuştur.

* Limanlarda uygulanan tekel sisteminin kaldırılmasını, Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun tamamen uygulanmasını, yabancı sermayenin ülkeye girişinin sağlanmasını, Türk parasının değerini koruyacak tedbirlerin alınmasını ve vergilerin halkın durumuna göre toplanmasını savunmuştur.

> Serbest Cumhuriyet Partisi ülke genelinde teşkilatlanmaya başlayınca, bu partiye de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nda olduğu gibi rejim karşıtı olanlar girmeye başlamıştır.

> Fethi Okyar bu gelişme üzerine o dönemde yapılan yerel seçimlerde büyük başarı kazanmasına rağmen partisini feshetmek zorunda kalmıştır (18 Aralık 1930).

> Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kapatılması ile Cumhuriyet’in ilanından sonraki ikinci çok partili hayata geçiş denemesi de başarılı olamadı. Bundan sonra Atatürk döneminde bir daha çok partili hayata geçiş girişiminde bulunulmamıştır.

NOT: Serbest Cumhuriyet Fırkası, kurulan üçüncü

siyasi parti ve ikinci muhalefet partisidir.

MENEMEN OLAYI(23 ARALIK 1930)

> Serbest    Cumhuriyet    Fırkası’nın kapatılmasından sonra, İzmir’in Menemen ilçesinde rejim karşıtlarının çıkarmış olduğu olaydır.

> Bu olay sırasında Derviş Mehmet ve yandaşlan tarafından Menemen’de askerlik görevini yapan öğretmen Asteğmen Kubilay şehit edilmiştir.

> Ayaklanma kısa sürede bastırılmış, Derviş Mehmet ve yandaşları yakalanarak İstiklal Mahkemeleri’nde yargılanarak (beşinci kez)cezalandırılmışlardır.

NOT-1: Menemen Olayı, Şeyh Sait İsyanı’ndan sonra rejime karşı çıkan ikinci isyandır.

NOT-2: Hem Şeyh Sait İsyanı, hem de Menemen Olayı, Türkiye’de henüz demokrasi ortamının oluşmadığını göstermiştir.

NOT-3: Cumhuriyet’in ilanından sonra bir süre tek partili bir yönetimin sürdürülmesinin en önemlinedenleri; yapılacak olan inkılâpların ülkeye yerleşmesini sağlama ve halkın gerekli olan siyasal olgunluğa erişmesini beklemektir.

> Atatürk döneminde çok istenmesine rağmen çok partili hayata geçilememiştir. Çok partili hayata ancak 1946’da Demokrat Parti’nin kurulmasıyla geçilmiştir (üçüncü çok partilihayat). Bu parti de Cumhuriyet Halk Fırkası’nın devletçi politikasına karşı liberalizmi savunmuştur. Demokrat Parti 1950’deki genel seçimler sonrasında da iktidarpartisi olmuştur (29 Eylül 1960’ta da kapatılmıştır.).

NOT-1: Böylece cumhuriyetin ilanından sonra ilk defa yönetime başka bir parti gelmiştir.

NOT-2:    Demokrat    Parti’nin    kurucuları;

Cumhuriyet Halk Partisi’nden ayrılan Celal Bayar, Adnan Menderes, Fuat Köprülü ve Refik Koraltan dır.

ÖRNEK SORU

Atatürk Dönemi’nde çok partili hayata geçiş amacıyla    kurulan    partilerden    Serbest

Cumhuriyet Partisinin programında,

I. cumhuriyetçilik,

II. devletçilik,

III. laiklik,

ilkelerinden hangileri yer almıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve III

(2008/KPSS Lisans) Cevap: E

ÖRNEK SORU

Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin kapatılma nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A) İki dereceli seçim sisteminin uygulanması

B) Muhalefet partisine ihtiyaç duyulması

C) Serbest Cumhuriyet Partisinin kurulması

D) Şeyh Sait Ayaklanması’nın çıkması

E) Menemen Olayı’nın çıkması

(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: D

ÖRNEK SORU

Ülkedeki tüm siyasi görüşlerin yönetime yansıtılması amacıyla,

I. Terakkiperver Cumhuriyet Partisinin kurulması,

II. Serbest Cumhuriyet Partisinin kurulması,

III. Demokrat Partinin kurulması

gelişmelerinden hangileri Atatürk Döneminde gerçekleşmiştir?

A) Yalnız I    B) Yalnız II

C) Yalnız III    D) I ve II

E) I, II ve III

(2009 – KPSS) Cevap: D

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın programında yer alan konulardan biri değildir?

A) Kadınlara siyasi haklar verilmesi

B) Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun tümüyle uygulanması

C) Cumhuriyetçilik, milliyetçilik ve laiklik esaslarına bağlılığın belirtilmesi

D) Seçimlerin tek dereceli olması

E) Ekonomide devletçiliğin uygulanması

(2006 – KPSS / Önlisans) Cevap: E

ÖRNEK SORU

I. Menemen olayı

II. Atatürk’e suikast girişimi

III. İslam Teali Cemiyetinin kurulması

IV. Anzavur Ayaklanması

Ulus egemenliğine dayalı rejime karşı bir tepki niteliğinde olan yukarıdaki gelişmelerden hangileri cumhuriyetin ilanından sonra gerçekleşmiştir?

A) I ve II    B)    I    ve    IV    C)    II    ve    III

D) III ve IV    E)    I,    II    ve    III

(2010 KPSS – Lisans) Cevap: A

ÖRNEK SORU

Türkiye’de demokrasinin yerleşmesi amacıyla,

I. Atatürk ilkelerinin Anayasa’ya girmesi,

II. Demokrat Partinin kurulması,

III. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkasının kurulması

gelişmelerinden hangileri Atatürk döneminde sağlanmıştır?

A) Yalnız I    B)    Yalnız    II    C) I ve III

D) II ve III    E)    I, II ve III

(2010 KPSS – Lisans) Cevap: C

BURSA OLAYI (1 ŞUBAT 1933)

> Bursa’da ezanın Türkçe okunmasına karşı gösterilen tepkidir.

> Olaya Atatürk’ün müdahale etmesiyle isyan bastırılmış, reisleri bir süreliğine çeşitli karakollarda “misafir” edilmişlerdir.

VA GON-Lİ OLA YI (22 ŞUBA T1933)

> Vagon-Li Şirketi (Yataklı Vagonlar) Osmanlı Dönemi’nden beri Türkiye’de demiryollarını işleten bir Fransız şirketiydi.

>    22 Şubat 1933’te şirketin telefonda Türkçe konuşan memuru Naci Bey’e Belçikalı müdür Jannoni tarafından şirkette resmi dilin Fransızca olduğu belirtilerek, 25 Kuruş para cezası ve 15 gün işten uzaklaştırma cezasının verilmesiyle olay patlak verdi.

>    Bu gelişme üzerine İstanbul Üniversitesi öğrencileri şirket bürosu önünde olaylar çıkarmışlardır.

>    Yaşanan bu durumlar üzerine şirket, Naci Bey’i tekrar işe başlatmıştır. Ayrıca “Vatandaş Türkçe Konuş” Kampanyası başlatılmıştır.

RAZGARD OLAYI (20 NİSAN 1933)

>    Bulgaristan’ın Razgard bölgesinde bulunan Türk mezarlıklarının Bulgarlar tarafından tahrip edilmesiyle İstanbul’da bu olaylara tepki gösterilmiştir.

>    Türk gençliğinin milliyetçiliğiyle Türkiye’de Bulgarların mezarları onarılmış ve Bulgarlara kültür dersi verilmiştir (20 Nisan 1933).

ANAYASALAR

■    Anayasa: Bir devletin rejimini, işleyişini, kişi

hak ve hürriyetlerini ortaya koyan temel kanunlar olup bir ülke sınırları içerisinde uygulanan kanunların dayanağıdır. Anayasaya aykırı bir kanun çıkarılamaz.

■ Yeni Türk Devleti’nin ilk Anayasası 1921’de hazırlanmıştır (Teşkilat-ı Esasiye Kanunu).

TEŞKİLA T-I ESASİYE(20 OCAK 1921)

> I. İnönü Zaferi’nden sonra hazırlanarak yürürlüğe konmuştur. 23 temel madde ve bir geçici maddeden oluşan özet bir anayasadır.

> Savaşın zor şartları altında hazırlanmış olmasından dolayı olağanüstü özellikler taşıyan bir anayasadır.

> Başlıca maddeleri şu şekilde sıralanabilir;

^ Egemenlik, kayıtsız şartsız milletindir.

^ Yasama, yürütme, yargı yetkileri TBMM’ye aittir.

^ Meclis başkanı aynı zamanda hükümetin de başkanıdır (Meclis Hükümeti Sistemi).

^ Din ve şeriat işleri TBMM aracılığıyla gerçekleştirilir.

^ Seçimler 2 yılda bir yapılır.

^ Seçimler çift derecelidir, çoğunluk sistemibenimsenmiştir.

^ Seçmen yaşı 18’dir.

NOT-1: Tek dereceli veya çok dereceli seçim; Tek dereceli seçimde, seçmen doğrudan doğruya yöneticilik için aday olanlara oyunu kullanır. Çok dereceli seçimde ise, seçmen, yöneticileri tayin veya seçecek olan temsilci seçmeni seçer. Tek dereceli seçim demokrasiye en uygun seçimdir.

NOT-2: Çoğunluk Sistemi; Çok partili sistemde bir seçim bölgesinde en çok oyu alan parti listesinin seçimi kazanmasını sağlayan seçim sistemidir.

NOT-3:    1921 Anayasası’nda bütün güçlerin

kaynağı millettir (TBMM’dir.). Güçler birliğiilkesi esas alınmıştır. Tek meclis ve meclisinüstünlüğü ilkeleri kabul edilmiştir. Laik biranayasa özelliği taşımaz.

NOT-4:    Cumhuriyetin ilanından sonra 1921

Anayasası yetersiz kalmış, bu nedenle 1924 Anayasası’nın hazırlanması zorunlu hale gelmiştir.

NOT-5: 1921 Anayasası, ilk ve tek yumuşak (kolay değiştirilebilir) anayasamızdır.

ÖRNEK SORU

20 Ocak 1921 tarihli anayasa’da yer alan bazı maddeler şunlardır:

– Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

– Türk Devleti TBMM tarafından idare olunur.

– Kanun yapma ve kanunları yürütme gücü Mecliste toplanmıştır.

Bu maddelere göre aşağıdakilerden hangisi yönünde yargıya varılamaz?

A) Padişah hukuki ve siyasi yetkilerinden yoksun bırakılmıştır.

B) Yeni Türk Devleti’nin siyasi yapısı tamamlanmıştır.

C) Yeni Türk Devleti’nin siyasal yapısının ilkeleri belirlenmiştir.

D) Osmanlı Devleti fiilen yok sayılmıştır.

E) Halk egemenliği önemsenmiştir.

(2008/KPSS Lisans) Cevap: B

ÖRNEK SORU

1923 yılında, 1921 Anayasası’nda yapılan değişiklikle Türkiye Devleti’nin,

I. siyasi rejimi,

II. hükümetin oluşturulma biçimi,

III. seçim sistemi,

konularından hangileri belirlenmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Lisans) Cevap: C

ÖRNEK SORU

Yeni Türk Devleti kurulduğunda Kanun-u Esasi yürürlükten kaldırılmamış ancak 1921 Anayasası’nda bulunmayan hükümler Kanun-u Esasi’nin hükümleriyle karşılanmıştır.

Bu durumun, aşağıdakilerden hangisinin bir göstergesi olduğu savunulamaz?

A) Kanun-u Esasi’den yararlanıldığının

B) Kanun-u Esasi’nin daha kapsamlı bir metin olduğunun

C) Mecliste gruplaşmaların olduğunun

D) Zaman kazanılmasına gereksinim duyulduğunun

E) Anayasal düzene Osmanlı Dönemi’nde geçildiğinin

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: C

NOT-1: 1924 Anayasası’nda güçler ayrılığı kısmi olarak gerçekleştirilmesinde (ilk kez) güçler birliği korunmuştur. Bu uygulamanın nedeni yapılacak inkılâpları kolaylaştırmaktır.

ÖRNEK SORU

TBMM, aşağıdakilerden hangisiyle padişah ve halifenin siyasi ve hukuki yetkilerini üstlenmiştir?

A) Teşkilat-ı Esâsiye Kanunu’nun kabul edilmesi

B) Tekâlif-i Milliye Buyrukları’nın çıkarılması

C) İstanbul’un resmen işgal edilmesi

D) Lozan Antlaşması’nın imzalanması

E) Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılması

(2009 – KPSS) Cevap: A

1924 ANAYASASI(20 NİSAN 1924)

>    20 Nisan 1924’te yürürlüğe girmiştir. 6 bölüm olup, 105 maddeden meydana gelmektedir.

>    1924 Anayasasına göre;

^ Türkiye Devleti bir cumhuriyet’tir (ilk kez).

NOT: İlk kez. Kabine Sistemi’ne geçilmiştir.

^ Devletin dini İslam, dili Türkçe, başkenti Ankara’dır.

^ Bütün güçlerin kaynağı millettir, egemenlik hakkı millete aittir.

^ Milletvekili ve cumhurbaşkanlığı seçimleri 4 yılda bir yapılır.

^ Cumhurbaşkanı meclis içinden ve meclis tarafından seçilir ve aynı kişi birden fazla dönem, Cumhurbaşkanı seçilebilir.

^ Her 40 bin erkek seçmene bir milletvekili seçme hakkı tanınmıştır.

^ Seçmen yaşı 18’dir. Seçilme yaşı ise 30’dur.

^ Seçimler çift derecelidir; çoğunluk sistemi benimsenmiştir.

^ Seçme ve seçilme hakkı sadece erkekler tarafından kullanılır.

^ Bütün Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları kanun önünde eşittir.

^ İlköğretim zorunlu ve parasızdır.

^ Yasama ve yürütme yetkisi TBMM’de belirir ve toplanır.

^ Yürütme yetkisi Meclisin seçtiği cumhurbaşkanı ve onun atayacağı Bakanlar Kurulu’nca yerine getirilir. Yargı yetkisini ise, bağımsız mahkemeler kullanır.

NOT-2: 1924 Anayasası’nda da ulusal egemenlik,güçler birliği, tek meclis ve meclisin üstünlüğüilkeleri 1921 Anayasası’nda olduğu gibi devam etmiş hatta daha da geliştirilmiştir (KabineSistemi’ne geçilmiştir.).

>    1924 Anayasası Üzerinde Yapılan Değişiklikler:

* 1928’de Anayasa’dan “Devletin dini İslam’dır” ibaresi çıkarılmıştır. Böylece laiklik ilkesi benimsenmiştir.

* 1928’de Milletvekilleri ve Cumhurbaşkanı’nın yemin şekli değiştirilmiş “Vallahi” ifadesi yerine “Namusum üzerine söz veriyorum.’’ ibaresi getirilmiştir.

* 1929’da ormanların devletleştirilmesi ve toprak reformu anayasaya konulmuştur.

* Kadınlara; 1930’da belediye, 1933’te muhtarlık seçimlerine katılma hakkı, 1934’te de milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.

* 5 Aralık 1934’te seçmen yaşı 18’den 22’ye çıkarılmıştır.

* 1937’de Atatürk ilkeleri anayasaya konulmuştur. Böylece Anayasa’nın laikleşme aşaması da tamamlanmış oldu.

* 1945 yılında da anayasa dili sadeleştirilmiştir. Ancak 1952’de    yeniden eski haline çevrilmiştir.

* 21 Temmuz 1946 genel seçimleri sonucunda tek dereceli seçim sistemi kabul edildi.

* 1924 Anayasası bütün bu değişikliklerden sonra 1960’a kadar devam etmiştir (en uzunsüre yürürlükte kalan anayasadır.).

NOT-1: 1924 Anayasası, en fazla değişikliğeuğrayan anayasadır.

NOT-2:    27 Mayıs    1960 hareketiyle 1924

Anayasası’nın bazı    hükümleri yürürlükten

kaldırıldı. Yeni bir anayasa hazırlama çalışmalarına geçildi. Temsilciler Kurulu oluşturuldu. Bu kurul Milli Birlik Komitesi ile birlikte Kurucu Meclis(Cemal Gürsel başkanlığında) adı altında yeni anayasayı hazırladı.

ÖRNEK SORU

I. Seçmen yaşının 18’den 22’ye çıkarılması

II. Kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesi

III. Tek dereceli seçim sistemine geçilmesi

Yukarıdakilerden hangileri Atatürk döneminde yapılan değişiklikler arasındadır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

(2010 KPSS – Lisans) Cevap: D

1961 ANAYASASI(9 TEMMUZ 1961)

> 1960’ta 2 7 Mayıs Askeri Darbesi sonunda yeni bir anayasa hazırlandı. Bu anayasa atanmış Kurucu Meclisi’nce hazırlanıp halkoylaması ile yürürlüğe girmiştir (ilk defa).

> Buradaki temel değişiklik güçler birliği ilkesinin terk edilerek, güçler ayrılığı ilkesininbenimsenmiş olmasıdır.

> Buna göre:

^ Yasama yetkisi meclise,

^ Yürütme yetkisi hükümete,

^ Yargı yetkisi ise bağımsız mahkemelere verilmiştir.

>    Ayrıca sendikal haklar genişletilmiştir. Temel hak ve özgürlüklere de daha geniş yer verilmiştir (Siyasi parti, üniversite, sendika ve derneklere özerklik verilmiştir.).

>    Devletin sosyal bir hukuk devleti olduğu ilk defa belirtilmiştir.

NOT:    Anayasa daha demokratik bir hale getirilmiştir.

>    1961 Anayasası’nda iki meclisin varlığı esas alınmıştır. Bunlar;

    Senatörlerden oluşan Cumhuriyet Senatosu ile, Milletvekillerinden oluşan TBMM’dir.

>    Yasaların kabulünde ise son söz Millet Meclisi’nindi.

>    Seçimler tek derecelidir, Nispi Temsil Sistemibenimsenmiştir.

NOT: Nispi Temsil Sistemi: Seçime katılan her partinin aldığı oy oranına göre mecliste temsil edilmesini sağlayan sistemdir.

>    Devlet Planlama Örgütü kurulmuştur.

>    Anayasa Mahkemesi ve Danıştay gibi üst mahkemeler ilk defa kurulmuştur.

>    1961 Anayasası 1980’e kadar devam etmiştir.

>    12 Mart 1971 Muhtırası yla başlayan ve iki yıl kadar süren yarı askeri rejim döneminde parlamento dışından destek olan hükümetlerin ön ayak olmasıyla 1971 – 1973 yıllarında Anayasa’da önemli değişiklikler yapıldı.

1921,1924,1961 ve 1982 ANAYASALARININORTAK ÖZELLİKLERİ

Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.

☆ Bütün güçlerin kaynağı millettir.

☆ Cumhuriyet rejiminin ve temel niteliklerinin değiştirilemez olmasıdır.

☆ Savaş ve barışa karar verme yetkisi TBMM’ye aittir.

☆ Süresi dolmadan seçimlerin yenilenmesi kararı TBMM’ye aittir.

B. HUKUK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR

Hukuk Devrimi’nin Nedenleri:

^ Osmanlı Devleti’nde uygulanan hukuk sisteminde birliğin olmayışı (en önemlisi)

^ Osmanlı hukuk sisteminin din esaslarına göre düzenlenmiş olması ve laik ve demokratik esaslara    dayalı    yönetim anlayışıyla bağdaşmaması ^    Halkçılık    ilkesine    paralel olarak herkesi kanunlar önünde eşit duruma getirme düşüncesi      (Kadın – erkek eşitliğinin tam olarak sağlanmak istenmesi)

^ Milli birlik ve bütünleşmeyi hızlandırma düşüncesi

NOT: Yenilikler yapılırken kanunların Batı’dan alınmasının nedenleri;    savaştan yeni çıkmış toplumda bu kanunları hazırlayabilecek yeterli kadronun olmayışı ve hukuk kurallarının hazırlanmasının uzun zaman almasıdır.

Devlet Yapısındaki Laikleşmenin Aşamaları:

✓ Saltanatın Kaldırılması (1 Kasım 1922)

✓ Cumhuriyetin İlanı (29 Ekim 1923)

✓ Halifeliğin Kaldırılması (3 Mart 1924)

✓ Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Eğitim – Öğretim Birliği Yasası) (3 Mart 1924)

✓ Şer’iye ve Evkaf Vekâleti’nin Kaldırılması ( 3 Mart 1924)

NOT:    Bu kurumların yerine Diyanet İşleri

Başkanlığı ve Vakıflar Genel Müdürlüğü kurulmuştur.

✓ 1924 Anayasası’nın Kabulü (1924)

✓ Medreselerin Kapatılması (11 Mart 1924)

✓ Tekke, Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30 Kasım 1925)

✓ Kılık Kıyafet Kanunu’nun Çıkarılması (1925)

✓ 10 Nisan 1928’de Anayasa’dan “Devletin dini İslam’dır” maddesinin çıkarılması

✓ 1928’de Cumhurbaşkanı ve milletvekillerinin yemin biçiminin değiştirilmesi ve yemin içindeki dinsel kelimelerin kaldırılması

✓ 5 Şubat 1937’de anayasaya Türk devletinin laik olduğu ilkesinin konulması (Böylece laikliğe geçiş aşaması tamamlanmıştır.)

Hukuk Kurallarının Laikleştirilmesi:

>    17 Şubat 1926’da, İsviçre Medeni Kanunu örnek alınarak Türk Medeni Kanunu kabul edildi; 4 Ekim 1926’da da yürürlüğe girdi.

NOT:    İsviçre Medeni Kanunu’nun örnek alınmasının nedenleri; Bu alanda hazırlanan en son kanun olması, sade olması, sorunlara pratik yollardan çözüm getirmesi, kadın ve erkek eşitliğine önem vermesi, laik ve demokratik olmasıdır.

> İsviçre Borçlar Kanunu (İcra, İflas Hukuku) da aynı gün kabul edildi.

>    1926’da Alman Ticaret Hukuku, İtalyan Ceza Hukuku, Alman Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu, Fransa İdare Hukuku kabul edildi.

Türk Medeni Kanunu’nun Kabulü (17 Şubat

1926):

> Medeni Kanun:    Toplumdaki bireylerin birbirleriyle olan ilişkilerini; bireylerin mal ve mülkleriyle olan ilişkilerini düzenleyen kurallardır.

> Osmanlı Devleti’nde bu alanda hazırlanan ilk kanun “Mecelle dir. Mecelle İslam dinine göre hazırlanmış (1869 – Ahmet Cevdet Paşa) ancak tamamlanamamıştır. Ayrıca çağın koşullarına ve toplumun ihtiyaçlarına cevap vermekten uzaktı.

> Cumhuriyetin ilanından sonra da yeni medeni kanunun hazırlanması için gerekli zamanınolmamasından dolayı İsviçre Medeni Kanunu alınmış, Türk Medeni Kanunu olarak kabul edilmiştir.

>    17 Şubat 1926 da kabul edilen Türk Medeni Kanunu’yla şu gelişmeler sağlanmıştır;

✓ Tek eşli evlilik ve resmi nikâh zorunluluğu getirildi.

✓ Kadına da boşanma hakkı tanındı.

✓ Kadınlara mirasta eşitlik ve mahkemede şahitlik hakları tanındı.

* Aile kurma konusunda erkeğin bütün ayrıcalıkları kaldırılmıştır.

* Kadınlara istediği mesleği seçme ve çalışma hakları sağlandı.

* Anneye çocuğun vesayetini alma hakkı tanınmıştır.

* Herkese din ve vicdan özgürlüğü tanınmıştır.

* Ayrıca hukuk birliği sağlanmıştır.

NOT: Bu haklarla Türk kadını ekonomik ve sosyal haklar yönünden toplum içerisinde layık olduğu yeri almıştır.

^ Türk kadınının siyasal alanda erkeklerle olan eşitsizliğini gidermek amacıyla da;

^ 30 Nisan 1930’da belediye seçimlerine katılma hakkı,

^ 26 Ekim 1933’te köy muhtarı ve heyeti seçimlerine katılma hakkı,

^ 5 Aralık 1934’de milletvekili seçme ve seçilme hakkı verilmiştir.

NOT-1: Bu değişikliklerle kadınlara da yönetime katılma hakkı yani siyasi haklar verilmiştir (Türk kadını seçme ve seçilme hakkını birçok Avrupa ülkesinden önce elde etmiştir).

NOT-2: Medeni Kanun’un kabulü ile “ümmet” toplumundan “ulus toplumu anlayışına geçilmiştir.

NOT-3: 1 Ocak 2002’de yürürlüğe giren yeni Türk Medeni Kanunu’yla birlikte kadınlara isterse eşlerinin soyadıyla birlikte kızlık soyadlarını kullanabilme hakkı da tanınmıştır.

ÖRNEK SORU

Türkiye Cumhuriyeti’ nde Türk kadını erkekle eşit olarak,

I. mirastan aynı oranda pay alma ve tanık olma,

II. milletvekili seçme ve seçilme,

III. belediye seçimlerine katılma haklarını kazanmıştır.

Bu kazanımların kronolojik sıralaması aşağıdakilerden hangisidir?

A) I, II, III    B) I, III, II

C) II, I, III    D) II, III, I

E) III, I, II

(2009 – KPSS) Cevap: B

> Türk Medeni Kanunu’nun kabul edilmesinden sonra Patrikhane’nin evlendirme, boşanma gibi bir takım dünyevi yetkileri de elinden alınmıştır. Sadece bir dini kurum olarak kalması sağlanmıştır (Azınlıkların haklarını koruma yetkileri sona erdi.).

NOT: Türk Medeni Kanunu, akla dayanan hukuk kurallarını getirmekle Atatürk’ün laiklik; kadınları erkeklerle eşit duruma getirmesi yönüyle halkçılık; tabuları yıkması yönüyle de inkılâpçılık ilkesiyle yakından ilgilidir.

ÖRNEK SORU

I. Evlenme akdinin devlet işi olarak nitelenmesi,

II. Kadının tanıklıkta erkekle eşit olması,

III. Resmî nikâhtan sonra inançlara göre dinsel tören yapılabilmesi,

Yukarıdakilerden hangileri, 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe giren Medeni Kanun’un kapsamındadır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: E

ÖRNEK SORU

1930-1934 yılları arasında kadınla erkek arasındaki siyasi eşitsizlik, kadınlara,

I. belediye seçimlerine katılma,

II. milletvekili seçme ve seçilme,

III. kendi soyadını taşıyabilme,

haklarından    hangilerinin tanınmasıyla giderilmeye çalışılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: D

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi 1926 yılında yürürlüğe giren Medeni Kanun’la sağlanan durumlardan biri değildir?

A)    Kadınların    ülkenin siyasi    yönetimine katılabilmesi

B) Tek eşlilik esasının getirilmesi

C) Kadının eşinden boşanabilmesi

D) Resmi nikah usulünün konulması

E) Miras konusunda eşitsizliğin kaldırılması

(2010 – KPSS Önlisans) Cevap: A

C.    EĞİTİM    –    ÖĞRETİM VE    KÜLTÜR

ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR

>    Bu alanda    yenilik yapılmasını    gerektiren nedenler;

^ Eğitim ve öğretim kuramlarında laikleşmenin sağlanabilmesi

^ Osmanlı’dan kalan eğitim kuramlarının birbirlerinden kopuk hareket etmesi ve bunun sonucu ortaya çıkan toplum içerisindeki kültür çatışmalarının ortadan kaldırılması gerekliliği ^ Eğitim ve öğretimin çağdaş esaslara göre düzenlenmesi gereği ^ Eşitlikçi ve demokratik esaslara dayalı bir eğitim sisteminin oluşturulması düşüncesi ^ Milli değerleri ön planda tutan, bilimin ve teknolojinin verilerinden en iyi şekilde yararlanmasını bilen bir neslin yetiştirilmesi

ÖRNEK SORU

Atatürk: “Şimdiye kadar izlenen eğitim ve öğretim yöntemlerinin ulusumuzun geri kalmasında en önemli etken olduğu kanısındayım. Onun için bir ulusal eğitim programından söz ederken eski dönemin boş inançlarından ve doğuştan getirdiğimiz niteliklerimizle hiçbir ilişkisi olmayan yabancı düşüncelerden, Doğu’dan ve Batı’dan gelebilen tüm etkilerden uzak, ulusal kimliğimiz ve tarihimizle uyuşan bir kültürü kastediyorum.” demiştir.

Atatürk’ün bu sözleriyle aşağıdakilerden hangisine vurgu yaptığı savunulamaz?

A) Ulusal değerleri korumaya

B) Eğitim ve öğretimde çağdaşlaşmaya

C) Ulusal değerlere uygun eğitim modeli seçmeye

D) Toplumsal yapımızın ihtiyaçlarını karşılamaya

E) Geçmişteki eğitim sistemini devam ettirmeye

(2010 KPSS – Lisans) Cevap: E

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (3 Mart 1924)

^ Bu yasayla eğitim ve öğretim faaliyetleri birleştirilmiştir.

^ Medreseler kapatılmış (11 Mart 1924); yabancı okullar da (Batı tarzı eğitim yapanlar, azınlık okulları), Türk Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlanmıştır. Böylece toplum içerisinde eğitim ve öğretim faaliyetlerinden kaynaklanan kültür çatışmaları önlenmeye çalışılmıştır.

^ Ayrıca bu kanunla;

^ Devlet eğitimin her çeşidiyle uğraşmaya başlamış, Milli Eğitim Bakanlığı bütün eğitimve öğretim işlerinin tek sorumlusu haline gelmiştir.

^ Şer’iye ve Evkaf Vekâleti’nin bütçesine ayrılan eğitim payı, Milli Eğitim Bakanlığı’na devredilmiştir.

^ Din eğitimi veren bazı eskimiş okullar kapatılarak yerlerine modern ilahiyat fakültesi, imam hatip okulları açılmıştır.

^ Yabancı okulların ders programlarına Türkçe, Tarih ve Coğrafya gibi kültür dersleri konulmuş ve bu derslerin Türk öğretmenler tarafından okutulması sağlanmıştır.

^ Yabancı okulların dini ve siyasi amaçlı öğretimi durdurulmuştur. Bu okulların sınıflarında ve ders kitaplarındaki dini işaret ve semboller kaldırılmış, böylece yabancı ve azınlık okullarının zararlı faaliyetleri engellenmiştir.

^ Türkiye’de eğitimin çağdaşlaşması ve laikleşmesi sağlanmıştır.

ÖRNEK SORU

I. Yabancı okulların denetim altına alınması

II. Medreselerin kapatılması

III. İstanbul Üniversitesi’nin kurulması Yukarıdakilerden    hangilerinin gerçekleştirilmesiyle, farklı programlarla eğitim yapılması ve ikiliğe yol açılması önlenmeye çalışılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II    C) Yalnız III

D) I ve II E) I, II ve III

(2006 – KPSS / Önlisans) Cevap: D

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi, Tevhid-i Tedrisat Kanunu’nun (Öğretim Birliği) sonuçlarından biri değildir?

A) Öğretim ilkelerinde birlik sağlanması

B) Genel eğitim kurumlarının Millî Eğitim Bakanlığına bağlanması

C) İlk Maarif Kongresi’nin düzenlenmesi

D) Ulusal kültür birliğinin sağlanması için ortam hazırlanması

E) Dinî esaslara dayalı eğitim anlayışının terk edilmesi

(2011 – KPSS) Cevap: C

Maarif Teşkilatı Hakkında Kanun (MilliEğitim Temel Kanunu – 2 Mart 1926)

^ Laik ve çağdaş eğitim sistemine uygun bir anlayışla ilk ve orta öğretimin esasları tespit edilmiştir.

^ Bütün okul açma işlem ve faaliyetleri devletin tasarrufuna alınmıştır.

^ İlköğretim parasız ve zorunlu hale getirilmiştir.

^ Eğitim hizmetlerinin modernleştirilmesi amaçlanmıştır.

^ Öğretmen okullarının sayısı artırılmıştır.

^ Yabancı okulların da bu kanuna uyması zorunlu tutulmuştur.

Harf İnkılabı (1 – 3 Kasım 1928)

Harf inkılâbıyla ulaşılmak istenen temel amaç,

okuma yazmayı kolaylaştırarak okur – yazar oranını arttırmak ve konuşma dili ile yazı dili arasındaki farkı ortadan kaldırmaktır.

Bu inkılâp hareketiyle Arap alfabesi kaldırılıp Türk diline daha uygun olan Latin alfabesi kabul edilmiştir.

Bu inkılâptan sonra okuma yazma bilenlerin sayısında artış olmuş ve bilimsel çalışmalar hızlanmıştır.

Ayrıca basılan kitap sayısı artmış, batılılaşma ve çağdaşlaşma yolunda önemli bir adım atılmıştır.

Milli kültürümüz daha da gelişmeye başlamıştır.

NOT: Yeni harflerle basılan ilk gazete “Mardin Gazetesi”dir.

Millet Mekteplerinin Açılması (1928)

Bu okulların açılmasındaki amaç; okuma yazma çağını geçirmiş olan yetişkinlere de okuma yazma öğretmek ve yeni Türk harflerinin tanıtılmasını sağlamaktır.

Bu okulların açılmasıyla ülke genelinde okuma – yazma seferberliği başlatılmıştır.

NOT:    24 Kasım 1928’de Atatürk’e Millet

Mektepleri’nin “Başöğretmeni ünvanı verilmiştir.

Türk Tarih Kurumu’nun Açılması (15 Nisan 1931)

> Nedenleri:

^ Osmanlı Devleti’nde görülen Türk tarihinin sadece Osmanlı ve İslam tarihiyle sınırlı tutulması anlayışını değiştirmek ^ Türk milletinin menşeini (kökenini) belirleyip İslamiyet öncesi Türk tarihini de aydınlatmak ^ Türklerin dünya uygarlığına yaptıkları hizmetleri ve katkıları ortaya koymak

^ Türklerden önceki Anadolu tarihinin de aydınlatılmasını sağlamak

^ Hanedancı, ümmetçi tarih anlayışından uzaklaşarak milli tarih anlayışını oluşturmak

^ Türkler hakkında bilgi veren kaynakların çoğunluğunun yabancılar tarafından hazırlanmış olmasından dolayı; bu bilgilerin doğruluğunu tespit etmek, Türklerle ilgili yanlış bilgilerin düzeltilmesini sağlamaktır.

> Türk Tarih Kurumu’nun açılmasıyla Türk tarihi ile ilgili çalışmalar hızlanmış; ümmetçi ve hanedancı tarih anlayışından milli tarihanlayışına geçilmiştir.

> Arkeoloji ve müzecilik çalışmaları hızlandırılmıştır. Atatürk’ün tarihe ve tarih öğretimine verdiği önem şu sözleriyle daha iyi anlaşılacaktır; “Türk çocuğu atalarını tanıdıkça daha büyük işler yapmak için kendinde kuvvet bulacaktır. ”

Türk Dil Kurumu’nun Açılması (12 Temmuz 1932)

> Nedenleri:

^ Türk dilini yabancı dillerin etkisinden kurtarmak

^ Türk diline yeni kelimeler kazandırmak ve sadeleştirmek

^ Konuşma ve yazı dili arasındaki birlikteliği sağlamak

^ Türk dilini bir bilim dili haline getirerek dünya dilleri arasındaki saygın yerine kavuşturmak

^ Türk diliyle ilgili araştırmalar yapıp Türk dilinin zenginliğini gün ışığına çıkarmaktır.

NOT: Türk Dil ve Tarih Kurumlan’nın açılması

Atatürk’ün milliyetçilik ilkesiyle doğrudan ilgilidir.

Eğitim, Öğretim ve Kültürel Alanda YapılanDiğer Yenilikler

1925 yılında Ankara Hukuk Mektebi açılmıştır (İlk Yüksekokul).

1926’da Yüksek Ziraat Enstitüsü açılmıştır. 1932’de Halkevleri (Halk Eğitim Merkezleri)kurulmuştur (Türk Ocakları’nın yerine).

NOT: Atatürk’ün ölümünden sonra da kasaba, nahiye gibi küçük yerleşim birimlerinde “Halk Odaları” açılmıştır.

^ 1933’de Darülfünun’un yerine Cumhuriyet’in ilk üniversitesi olan İstanbul Üniversitesi kurularak Avrupa modeline göre örgütlendirilmiştir (Üniversite Reformu).

^ 1936’da Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesiaçılmıştır.

^ 1939’dan itibaren Köy Enstitüleri açılmaya başlanmıştır.

^ Atatürk döneminde ayrıca Güzel SanatlarAkademisi (Sanayi-i Nefise Mektebi’nin yerine – 1928) ve Ankara Devlet Konservatuarı(1936) da açılmıştır.

AtatürkDönemi’ndeki diğer kültürel ve sosyalgelişmeler şunlardır;

^ 1924’te Topkapı Sarayı’nın Müze Haline Getirilmesi

^ 1924’te Etnografya Müzesi’nin açılması ^ 1926’da Gazi Eğitim Enstitüsü’nün (Fakültesi’nin) açılması ^ 1927’de Köy Öğretmen Okulu’nun açılması ^ İstanbul Hukuk Fakültesi’nin açılması ^ 1936’da Siyasal Bilgiler Fakültesi’nin açılması ^ Milli Musiki ve Temsil Akademisi’nin açılması ^ Mesleki Teknik Öğretim Teşkilatı’nın kurulması

^ 1936’da Eğitmen Kursları’nın açılması ^ 1937’de Köy Eğitim Yurtları ’ nın açılması ^ Karma eğitime geçilmesi ^ 1937’de Dolmabahçe Sarayı’nda Resim ve Heykelcilik Müzesi’nin açılması

NOT: Atatürk’ün kendisinin kaleme aldığı Nutuk; 1919 – 1927 arası olayları kapsamaktadır (I. Cilt: 1919 – 1924) (II. Cilt: 1924 – 1927).

ÖRNEK SORU

TBMM’de öğretimin birleştirilmesine ilişkin öneri aşağıdakilerden hangisiyle birlikte görüşülerek yasalaştırılmıştır?

A) Halifeliğin kaldırılması

B) Cumhuriyetin ilanı

C) Saltanatın kaldırılması

D) 1921 Anayasası’nın yapılması

E) Tekke ve türbelerin kapatılması

(2008/KPSS Lisans) Cevap: A

ÖRNEK SORU

1923-1928 yılları arasında önemli atılımlar yapıldığı hâlde, harf inkılâbı ancak 1928 yılında gerçekleştirilebilmiştir.

Bu gecikmede,

I. Harf inkılâbına çok önem verilmesi ve başarısının rastlantıya bırakılmak istenmemesi,

II. Daha önce bu konuda yapılmış olan çalışmaların sonuçsuz kalması,

III. Arap alfabesinin harf sayısının sayıca fazla olması,

durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III    E)    I,    II ve III

(2008/KPSS Lisans) Cevap: C

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi Millet Mektepleri’nin açılmasındaki amaçlardan biridir?

A) Her kesimden vatandaşı okur yazar duruma getirmek

B) Yurt dışına gidecek bireylere yabancı dil öğretmek

C) Harf inkılâbının yapılmasına ortam oluşturmak

D) Medreselerin kapatılmasını sağlamak

E) İlköğretimi zorunlu hâle getirmek

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: A

ÖRNEK SORU

I. Huknk,

II. Ekonomi,

III. Öğretim,

Cumhuriyet Döneminde yukarıdaki alanların hangileriyle ilgili uygulamalarda birlik sağlamak amacı olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: D

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi, Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) Kanunu’nun sonuçlarından biridir?

A) Azınlık okullarının kapatılması

B) Ülkede ulusal ve laik öğretimin başlaması

C) Uluslararası ticari ilişkilerin kolaylaşması

D) Hukuk alanında birlik sağlanması

E) Türk tarihinin bir bütün olarak araştırılması

(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: B

ÖRNEK SORU

I. Köylüden ağır vergilerin kaldırılması

II. Köylünün üretim becerilerinin artırılması

III. Köylünün bilgi ve görüşünü artıracak önlemlerin alınması

IV. Toprağı olmayan köylülere toprak verilmesi

Köycülük siyasetinin yukarıdaki esaslarından hangilerinin, köylerde açılan köy enstitülerinin amaçları arasında olduğu savunulabilir?

A) I ve II    B)    II    ve    III    C)    III    ve    IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

(2010 KPSS – Lisans) Cevap: B

D. TOPLUMSAL ALANDA YAPILAN İNKILAPLAR

> Devletin yapısı ve hukuk kuralları laikleştirilirken buna paralel olarak toplumsal yaşayış da düzenlenmiştir.

– Kılık Kıyafette Yenilik (25 Kasım 1925)

^ Şapka Kanunu olarak da geçen bu yenilik hareketinin amacı, topluma çağdaş bir görünüm kazandırma ve Batı ile bütünleşme düşüncesidir.

^ Şapka İnkılâbı’nda kadınlarla ilgili yasal birdüzenleme yapılmamıştır.

^ Mustafa Kemal bu inkılâp hareketini ilk defagittiği Kastamonu‘da uygulamaya koymuştur.

^ 3 Aralık 1934’te çıkarılan bir kanunla da hangi din ve mezhebe mensup olursa olsun din adamlarının mabetler ve ayinler haricinde dini kıyafetle dolaşmaları yasaklandı. Sadece Diyanet İşleri Başkanı, Rum ve Ermeni Patrikleri ile Yahudi Hahambaşısı her zaman dini kıyafet giyebileceklerdi.

– Tekke – Zaviye ve Türbelerin Kapatılması (30Kasım 1925)

^ Tekke ve zaviyeler, aynı tarikatta olanların toplandığı, çalışmalar yaptığı yerlerdir.

^ Halkın dinsel duygularını sömürü aracı yaparak politik ve ekonomik çıkar sağlayan bu çağ dışı kurumlar kapatılarak laik devlet düzeni pekiştirilmiştir.

^ Yine aynı kanunla “şeyhlik, dervişlik, dedelik, seyyitlik,    çelebilik,    müritlik,    falcılık, büyücülük, üfürükçülük, muskacılık, türbedarlık” gibi ayrıcalık bildiren unvanlar da kaldırılmıştır.

NOT: Bu inkılâplar toplumda laiklik ilkesinin yerleştirilmesiyle ilgilidir.

– Soyadı Kanunu’nun Kabulü (24 Haziran1934)

^ Toplumsal alanda ve resmi işlerdeki kargaşayı sona erdirmek ve ayrıcalık ifade eden unvanlara son verme zorunluluğundan kabul edilmiştir.

^ Soyadları Türkçe olacak; rütbe, memurluk, yabancı ırk ve millet adları ile ahlâka aykırı ve gülünç kelimeler soyadı olarak kullanılmayacaktı.

^ Osmanlı Dönemi’ndeki sivil rütbe, nişan ve madalyalar kaldırıldı.

^ Ayrıca ağa, hacı, hafız, hoca, molla, şeyh, efendi, paşa vb. ayrıcalık ifade eden unvanlar ve hitaplar da kaldırılmıştır.

NOT-1: Böylece toplumsal alanda ayrıcalığa ve kargaşaya neden olan unvanlar yasaklanarak herkesin kanun önünde eşit olması sağlanmıştır.

NOT-2: Bu inkılâp, Atatürk’ün halkçılık ilkesiyle doğrudan ilgilidir (ayrıca milliyetçilik ve laiklik).

NOT-3: Soyadı Kanunu ile Türk toplumu, çağdaş ve batılı bir görünüm kazanmıştır.

NOT-4: 24 Kasım 1934’te çıkarılan özel bir yasa ile TBMM tarafından Mustafa Kemal’e “Atatürksoyadı verildi. Kanun gereği bu soyadını başka kimse alamayacaktı.

N Uluslararası Saat, Ölçü, Rakamlar ve TakvimDeğişiklikleri

^ 1 Ocak 1926’dan itibaren Miladi Takvimkullanılmaya başlandı. Aynı tarihte ayrıca uluslararası (alafransa) saat sistemine de geçilmiştir.

20 Mayıs 1928’de uluslararası rakamlara geçildi.

1 Nisan 1931’de çağdaş uzunluk ve ağırlık ölçü birimlerine geçildi.

Böylece bu kanunla eski ağırlık ve uzunluk ölçüleri değiştirilerek, uygar ölçü birimleri sayılan onlu yönteme (metrik sistem – ondalıkrakamlara) uygun ölçüler kabul edildi.

Yurdun her yerinde tek bir ölçü sistemi uygulanmaya başlanmış, böylece tam bir ölçü düzeni, ölçü birliği kurulmuştur.

Hafta Sonu Tatilinin Cuma GünündenPazara Alınması (1935)

Böylece devletlerarası ilişkilerde çalışma ve ticari hayatımızdaki Batı dünyası ile olan tatil günü farklılığının yarattığı karışıklıklar ve aksaklıklar giderilmiş oldu.

NOT: Tatil gününde, ölçü birimlerinde, takvim, ve saat düzenlemelerindeki temel amaç; Batı’yla olan ticari ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesidir.

ÖRNEK SORU

Soyadı Kanunu’yla tüm vatandaşlara, aile ismi olarak öz adları yanında soyadı kullanma zorunluluğu getirilmiştir.

Bu zorunluluğun,

I. sınıf farklılıklarının isim olarak kullanılması,

II. isim benzerliklerinin bazı karışıklıklara neden olması,

III. toplumda azınlık olan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının bulunması,

durumlarının hangilerinden kaynaklandığı savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III    E)    II    ve    III

(2008/KPSS Lisans) Cevap: C

ÖRNEK SORU

I. Yeni Türk alfabesi,

II. Okka yerine kilo sistemi,

III. Alaturka saat yerine alafranga saat sistemi, Yukarıdakilerden hangilerinin kullanılmasıyla uluslararası ilişkilerdeki uygulamalarda uyumsuzlukların giderilmesinin amaçlandığı savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III

(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: D

ÖRNEK SORUAtatürk Dönemi’nde,

I. Kabotaj Kanunu’nun kabul edilmesi,

II. Soyadı Kanunu’nun kabul edilmesi,

III. Tekke ve türbelerin kapatılması, gelişmelerinden hangilerinin resmî işlemlerde kolaylık sağladığı savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: C

E. EKONOMİ ALANINDA YAPILANİNKILAPLAR

> Osmanlı Dönemi’nde ulusal bir ekonomininkurulamamasının nedenleri;

^ Kapitülasyonlar

^ Bankacılık, ticaret, ulaşım sektörlerinin yabancıların elinde olması ^ Sanayi İnkılâbı’nın gerçekleştirilememesi ^ Duyun-u Umumiye (Genel Borçlar İdaresi)

^ Tarımın ilkel yöntemlerle yapılması ^ Balkan ve I. Dünya Savaşları’nın yarattığı bunalımlar

^ Yeraltı ve yerüstü kaynaklarının yabancıların eline geçmesi

> Lozan Barış Antlaşması’yla (24 Temmuz 1923) Kapitülasyonların kaldırılması bağımsız ve milli bir ekonominin kurulması için gerekli olan ortamı hazırlamış oldu.

Çünkü Atatürk’e göre; “Siyasi ve askeri zaferler ne kadar büyük olursa olsun, ekonomik zaferler ile taçlandırılmazlarsa kazanılan zaferler yaşayamaz, az zamanda söner. ”di.

İzmir İktisat Kongresi (18 Şubat 1923)

^ Çiftçi, tüccar, sanayici ve işçi temsilcilerinin katılımı ile düzenlendi. Amacı, ulusal ekonomik politikalar hakkında ulusal görüş ve ilkeleri ortaya çıkarmak; ekonomik bağımsızlık konusundaki kararlılığı göstermekti.

^ Kongrede alınan kararlar;

V En önemli karar, temel düşüncesi ekonomik bağımsızlık olan Misak-ı İktisadi (EkonomiAndı – Milli Ekonomi İlkesi) ’ dir.

NOT: Ekonomik bağımsızlık için izlenecek yol; yabancıların ekonomik boyunduruğuna girmeden, ulusal kaynaklarımızı, ulusal güçlerimizle yine ulus için değerlendirmektir.

– Küçük işletmelerden büyük işletmelere (fabrikalara) geçilmelidir.

 V Demiryolu ulaşımına öncelik verilmelidir.

– Vergi ve toprak reformu yapılmalıdır.

– Girişimcileri    destekleyen    bir banka kurulmalıdır.

– Anonim    şirketlerinin    kurulması kolaylaştırılmalıdır.

– Özel teşebbüsün yapamadıklarını devlet üstlenmeli; devlet ekonomik görevleri de olan bir organ olmalıdır.

– Hammaddesi yurt içinde olan ürünlerle ilgili sanayi dalları kurulmalıdır.

– Çalışma koşulları iyileştirilmeli; çalışanların sendikalaşması sağlanmalıdır.

– Yabancıların elinde bulunan işletmeler satın alınarak millileştirilmelidir.

–  Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır.

NOT: İzmir İktisat Kongresi’nde daha çok liberal(serbest piyasa ekonomisi) bir ekonomik kalkınma politikası benimsenmiş, devletin ekonomik alanda özendirici, koruyucu ve düzenleyici bir rol üstlenmesi hedeflenmiştir.

ÖRNEK SORU

17 Şubat 1923 tarihinde açılan İktisat Kongresi’nin toplantı yeri olarak İzmir’in seçilmesinde,

I. Kurtuluş Savaşı’nın bitimini noktalayan yer olması,

II. Türkiye’nin en önemli ihracat limanlarından biri olması,

III. Kongreye her ilçeden sekiz delegenin seçilmesi,

durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II

D) II ve III    E)    I,    II    ve III

(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: C

>    Kapitülasyonlar kaldırıldıktan sonra ekonomik bağımsızlığımızı sağlamlaştırmak için devlet, köklü tedbirler almaya başlamıştır.

>    Kapitülasyonların Lozan Antlaşması ile kaldırılmasından sonra yabancı şirketlerulusallaştırıldı.

>    26 Ağustos 1924’te ticaret sektörüne kredi vermek amacıyla ilk özel banka olan İş Bankası kurulmuştur.

>    1925 yılında Ticaret ve Sanayi Odalarıkuruldu.

>    1 Temmuz 1926’da Kabotaj Kanunuçıkarılarak karasularımızdaki ticaret ve ulaşım hakkının Türkiye’ye ait olduğu kabul edilmiştir (Ulusallaştırma).

>    Özel girişimcileri özendirmek amacıyla 1927’de Teşvik-i Sanayi Yasası çıkarıldı. Buna göre özel girişimciler, özel gümrük indiriminden yararlanacak, bedelsiz hazine arazileri alabilecek, bazı vergilerden de muaf tutulacak, ucuz kredi alabileceklerdi.

NOT: Bu kanunun etkisiyle sadece Uşak ŞekerFabrikası açılabilmiştir.

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun uygulamalarından biri değildir?

A) Çeşitli sanayi kuruluşlarına devlet arazisi tahsis edilmesi

B) Bazı işletmelere taşıma hizmetlerinde indirim sağlanması

C) Millî tasarruf ve mevduatın artması için Türkiye İş Bankasının kurulması

D) Vergilerde muafiyetler getirilmesi

E) Devlet daireleri için yerli ürün kullanma zorunluluğunun getirilmesi

(2011 – KPSS) Cevap: C

> Ancak özel sermaye yasanın sağladığı olanakları tam olarak değerlendiremedi. Bunda (1929 – 1931) Dünya Ekonomik bunalımınında etkisi oldu. Türkiye’yi de etkisi altına alan ekonomik bulanım sanayileşme hareketini de yavaşlattı.

> Yerli sanayinin korunması için 1929 da yüksek gümrük uygulaması başlatılmıştır.

>    20 Şubat 1930’da Türk Parası’nı KorumaKanunu kabul edildi.

> Devletin kuruluşundan 1933’e kadar geçen dönemde sanayileşme istenilen seviyede gerçekleşmemiştir.

Bunun nedenleri şunlardır;

^ Özel sektörün ve teknik bilgilerin yetersizliği,

^ Gelir seviyesinin çok düşük olması,

^ 1929’a kadar sanayinin dışa karşı himaye edilmemesi,

^ Özel sektörün Teşvik-i Sanayi Kanunu’na rağmen yapabildiği yatırımların miktar ve çeşit itibariyle yeterli olmaması,

^ 1929 Dünya Ekonomik bunalımının olumsuz etkileridir.

> Teşvik-i Sanayi Kanunu istenen sonucu vermeyince 1933’te I. Beş Yıllık KalkınmaPlanı uygulanmaya konularak, devlet eliyle önemli tesisler açılmıştır. Sümerbank, merinos, cam, kâğıt, deri, şeker ve demir – çelik fabrikaları kuruldu (KİT’ler).

NOT-1: 1934 yılında uygulamaya konulan bu planla ilk defa planlı ekonomiye geçildi. 1934 –

1939 yılları arasında “Birinci Beş Yıllık Plan” uygulandı.

NOT-2: II. Beş Yıllık Kalkınma Planı ise

II. Dünya Savaşı’ndan dolayı uygulanamadı. Bu savaş Atatürk’ün Devletçilik ilkesinin uygulanmasını aksatan en önemli etken oldu.

>    1935’te Metalürji Endüstrisi’ni oluşturmak amacıyla Etibank kurulmuştur.

>    1933 Sümerbank (Sanayi alanındakiyatırımları desteklemek amacıyla), HalkBankası Emlak – Eytam Bankası (1926) veMerkez. Bankası (1930) kurulmuştur.

NOT-1: 11 Haziran 1930’da kurulan Merkez Bankası’nın kuruluş amacı Türk para politikasına yön vermek ve ulusal bankacılığa destek olmaktır.

NOT-2: 1926’da Emlâk ve Eytam Bankası’nın kurulmasının amacı; yoksul kesime konut kredisi vererek destek sağlamaktır.

> Kayseri, Ereğli, Nazilli ve Malatya’da açılan pamuklu dokuma fabrikaları ile Bursa merinos yünlü dokuma sanayi bu dönemde kurulmuş önemli işletmelerdir.

> İzmit selüloz fabrikası, Gemlik suni ipek fabrikası, İstanbul – Paşabahçe şişe ve cam fabrikası, Beykoz’da deri fabrikası gibi önemli işletmeler kurulmuştur.

> Osmanlı Devleti döneminden kalan yıpranmış ekonomik kurum ve tesisleri geliştirmek amacıyla 1925 yılında Sanayi ve MaadinBankası kurulmuş, 1937 yılında Sümerbank’a devredilmiştir.

>    1935’te MTA (Maden Tetkik Arama)kurulmuştur. Maden – sanayi alanında ilk defaKarabük Demir – Çelik Fabrikası açılmıştır (1939).

> TPAO (Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı)kurularak rafineriler açılmıştır.

> MKE (Makine Kimya Endüstrisi) Kırıkkale silah fabrikası kurulmuştur.

> 1937’de Denizbank kuruldu (denizyollarını ve ticaret filosunu güçlendirmek için).

NOT-1: Özel sektörün sermayesizlik nedeniyle gerçekleştiremediği alanlar, devlet tarafından düzenlenmeye başlamıştır.

NOT-2: Devletçilik ilkesi ile Türk Tarihi’nde ilk kez, planlı ekonomiye geçilmiştir.

> Çalışanların sosyal güvenlik kurumlan olan, Emekli Sandığı ve Sosyal SigortalarKurumlan açılmıştır.

ÖRNEK SORU

Cumhuriyet’in ilk on beş yılında kurulan bankalar arasında Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası’nın önemli yeri olmasında,

I. çiftçiye kredi verilmesi,

II. ulusal bankalara destek verilmesi,

III. Osmanlı Bankasına verilmiş olan kâğıt para çıkarma ayrıcalığının giderilmesi, görevlerinden hangilerini üstlenmiş bir kuruluş olmasının etkisi vardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Lisans) Cevap: D

ÖRNEK SORU

I. Yabancıların Türk kara sularında ticaret yapmasının yasak olması

II. Yabancı ticaret gemilerinin Boğazlardan geçişinin serbest olması

III. Yabancıların Marmara ve Türkiye’deki nehirlerde ve göllerde gemi bulundurmasının yasak olması

Yukarıdakilerden    hangileri    Kabotaj Kanunu’nun kapsamındadır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve III    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: D

ÖRNEK SORUAtatürk Dönemi’nde,

I. yüksek gümrük vergisi konulması,

II. ülkeye girecek eşyanın cinsi ve miktarının hükümet tarafından tespit edilmesi,

III. uluslararası sergi ve panayırlara katılma kararı alınması,

önlemlerinden hangilerinin, ihracatı ithalata göre artırmak amacıyla alındığı savunulabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: E

ÖRNEK SORU

Atatürk’ün girişimiyle Cumhuriyet Dönemi’nde kurulan ilk banka aşağıdakilerden hangisidir?

A) İş Bankası

B) Sanayi ve Maadin Bankası

C) Emlak ve Eytam Bankası

D) Merkez Bankası

E) Ziraat Bankası

(2008/KPSS Ortaöğretim) Cevap: A

ÖRNEK SORU

Atatürk Dönemi ekonomisinde,

I. Türkiye’nin ulusal çıkarlarına aykırı olmayan yabancı sermayeden yararlanma,

II. Aşar vergisini kaldırma,

III. Ekonomik politikaların uygulanmasında bilim ve teknolojiyi temel alma, durumlarından hangileriyle üretimi artırmanın amaçlandığı savunulabilir?

A) Yalnız I    B) Yalnız II

C) Yalnız III    D) I ve II

E) I, II ve III

(2009 – KPSS) Cevap: E

ÖRNEK SORU

1929’da başlayan dünya ekonomik bunalımıyla dünya ticaretinde bir düşüş olmuştur. Aşağıdakilerden hangisi bu durumla ortaya çıkan sonuçlardan biri değildir?

A) Yaşamsal ham madde ihtiyacının artması

B) Sömürge edinme yarışının başlaması

C) Halkın alım gücünün azalması

D) Para değerlerinin düşmesi

E) İşsizliğin artması

(2009 – KPSS) Cevap: C

ÖRNEK SORU

1929-1930 yılları arasında dünyada ekonomik bunalım baş göstermiş, bu durum Türk Devleti’nin ekonomisine yeni bir yön vermesini gerektirmiştir. Bu gereksinim,

I. devletçilik ilkesinin uygulanması,

II. ilk beş yıllık sanayi planının hazırlanması,

III. Teşvik-i Sanayi Kanunu’nun çıkarılması gelişmelerinden hangilerini sağlamıştır?

A) Yalnız I    B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II    E)    II    ve    III

(2010 KPSS – Lisans) Cevap: D

F. BAYINDIRLIK ALANINDA YAPILAN İNKILAPLAR ULAŞTIRMA VE

^ Modern kentleşme çalışmaları başlamış, okul, hastane ve kamu binaları yapılmıştır.

^ 1925’te Türk Hava Kurumu (Türk Tayyare Cemiyeti) kurulmuştur.

^ 1927’de Devlet Demir Yolları, 1939’da DevletDeniz İşletmeleri, 1938 de Devlet Hava YollarıGenel Müdürlüğü kurulmuştur.

^ Özellikle demiryolu olmak üzere yol, köprü, liman ve iskele yapımına hız verilmiştir.

^ Baraj yapımına başlanmıştır.

G. SAĞLIK VE TIP ALANINDA YAPILANİNKILÂPLAR

^ Sağlık işleri devletin görevi sayılmıştır. Çünkü daha Cumhuriyet ilan edilmeden önce ilk TBMM Hükümeti’nde Sağlık ve SosyalYardım Bakanlığı’na yer verilmiştir (2 Mayıs 1920).

^ Milletin sağlığını korumak ve güçlendirmek, bulaşıcı ve salgın hastalıkları önlemek ve sağlıklı nesiller yetişmesini sağlamak politikası esas alındı.

^ Bunun için de sağlık teşkilatı geliştirildi. Hastane ve hekim sayısı artırıldı. Sağlıkokulları ve Tıp fakülteleri ile Millet (Devlet)Hastaneleri açıldı.

^ 1922’de Numune Hastaneleri kuruldu (Ankara, İstanbul, Sivas, Erzurum, Trabzon ve Diyarbakır’da).

^ 21 Şubat 1925’te Kızılay Hemşire Okuluaçılmıştır.

^ 1931 yılında Merkez. Hıfzıssıhha Müessesesikurulmuştur.

^ Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü, ÇocukEsirgeme Kurumu, Yeşilay ve Kızılaykurulmuştur.

^ Sıtma, frengi, verem gibi hastalıklarla mücadele edilmeye başlanmıştır.

H. TARIM ALANINDA YAPILAN İNKILÂPLAR

^ Köylünün vergi yükünü hafifleterek üretimi arttırmak için 17 Şubat 1925 te Aşar (Öşür)vergisi kaldırılmıştır.

NOT: Yeni Türk Devleti’nin Aşar vergisini kaldırması halkçı özellik taşıdığını göstermektedir.

^ Çiftçiye kredi sağlamak için Ziraat Bankası’nın çalışmaları yeniden düzenlenmiştir.

(1924’te Tarım Kredi Birlikleri Yasasıçıkarılmıştır.).

^ Tarım – Kredi Kooperatifleri (1929) kurularak makineleşmeye önem verilmiştir. Ayrıca bununla çiftçinin ürettiği ürünleri aracısız ve gerçek değeriyle satabilmesi amaçlanmıştır.

^ Çiftçilere ucuz tohum sağlanmış ve TohumIslah (İyileştirme) İstasyonları kurularak tohumların depolanması ve tarımsal hastalıklarla mücadele edilmesi yolunda önemli çalışmalar yapılmıştır.

^ 1925’te köylüye düşük ücretlerle traktör dağıtımı yapılmıştır.

^ Tarımda bilimsel araştırmalar için 30 Ekim 1933’te Yüksek Ziraat Enstitüsü kurulmuştur. Ayrıca buna paralel olarak da VeterinerYüksek Okulu açılmıştır.

^ Çiftçiye öncülük etmek için Devlet ÜretmeÇiftlikleri (Numune Çiftlikleri) kurulmuştur. Yeni ürünlerin üretimine başlanmıştır (Çay, pancar, turunçgiller).

^ 24 Haziran 1938’de Toprak Mahsulleri Ofisikurulmuştur.

^ 26 Haziran 1944’te Türkiye Zirai DonatımKurumu da kurulmuştur.

^ Atatürk, toprağı olmayan çiftçinin toprak sahibi yapılmasını devletin önemli bir politikası olarak görmüş ve bunun için toprak reformuçalışmaları başlatılmıştır (1929). Ancak, amacına uygun bir şekilde gerçekleştirilememiştir.

ÖRNEK SORU

Aşağıdakilerden hangisi, Atatürk Döneminde tarımı geliştirmek amacıyla yapılan çalışmalardan biri değildir?

A) Aşar vergisinin kaldırılması

B) Ziraat Bankasının kurulması

C) Numune çiftliklerinin kurulması

D) Yüksek Ziraat Enstitüsünün kurulması

E) Tarım satış kooperatiflerinin kurulması

(2011 – KPSS) Cevap: B

ÖRNEK SORU

I. İş Bankası’nın kurulması,

II. Âşar Vergisi’nin kaldırılması,

III. Sümerbank’ın kurulması,

Yukarıdakilerden    hangileri Atatürk Dönemi’nde Türk    çiftçisini rahatlatmak amacıyla gerçekleştirilmiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) II ve III    E) I, II ve III

(2008/KPSS Önlisans) Cevap: B

ÖRNEK SORU

Cumhuriyet    Dönemi’nde    kalkınmada

sanayileşmeye önem vermek amacıyla Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır. Bu Kanun’la sanayi kuruluşlarına üretecekleri malların değerine göre %10 prim verilmiş ve ithal ürünlerinden %10 daha pahalı da olsa devlet kurumlarına bunları kullanma zorunluluğu getirilmiştir.

Bu durumun,

I. üretimin artırılmak istendiği,

II. ithalatın kısıtlanmak istendiği,

III. sermaye birikimine devlet desteği sağlandığı, durumlarından hangilerinin göstergesi olduğu savunulabilir?

A) Yalnız I    B) Yalnız II    C) Yalnız III

D) I ve II    E)    I,    II    ve    III

(2008/KPSS Lisans) Cevap: E

ÇIKMIŞ SORULAR

1. I. Güçler birliği ilkesinin benimsenmesi

II. Nerenin başkent olacağının belirlenmesi

III. Milletvekili seçimlerinin iki yılda bir yapılmasının öngörülmesi

özelliklerinden hangileri 1921 Anayasası’nda yoktur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) II ve III

(1999 – DMS)

2. Aşağıdakilerden hangisi, diğerlerinden sonra çıkarılan bir kanundur?

A) Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılmasıyla ilgili kanun

B) Türk Medeni Kanunu

C) Takrir-i Sükûn Kanunu

D) Hilafetin kaldırılmasıyla ilgili kanun

E) Soyadı Kanunu

(1999 – DMS)

3. Türkiye Cumhuriyeti’nde çok partili döneme geçiş denemesi aşağıdakilerin hangisiyle başlamıştır?

A) Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması

B) Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurulması

C) Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne üye olması

D) Cumhuriyetin ilan edilmesi

E) Demokrat Parti’nin kurulması

(1999 – DMS)

4. Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı’nda ithalat konusu olan temel tüketim mallarının üretimine ağırlık verilmesi, öncelikle aşağıdakilerden hangisinin amaçlandığını gösterir?

A) Her alanda sanayileşme

B) Fabrikalar açma

C) Dış kredi alma

D) Dışa bağımlılığı azaltma

E) Yatırımlar yapma

(1999 – DMS)

5. I. Şeyh Sait Ayaklanması

II. Menemen Olayı

III. Demirci Mehmet Efe Ayaklanması

Yukarıdakilerden hangileri, ulusal ve laik devlet anlayışına karşı bir tepki niteliğindedir?

A) Yalnız    I    B) Yalnız II    C) Yalnız III

D) I ve II    E) II ve III

(2000 – DMS)

6. I. Yeni devletin yönetim şeklinin ne olduğu

II. Yasama ve yürütme erklerinin nerede toplandığı

III. Vekillerin (Bakanların) nasıl seçileceği Yukarıdakilerden    hangileri 1921 Anayasası’nda açıkça belirtilmemiştir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II    E) I ve III

(2000 – DMS)

7. I. Kişi hakları

II. Kişilerin evlat edinme koşulları

III. Kişilerin aile kurması

IV. Kişilerin eğitimi

Yukarıdakilerden hangileri Türk Medeni Kanunu ile düzenlenmiştir?

A) I ve II B) I ve III C) I, II ve III

D) I, III ve IV E) II, III ve IV

(2000 – DMS)

8. Türkiye’de Devletçilik ilkesi hangi yıldan başlayarak uygulamaya konulmuştur?

A) 1927 B) 1929 C) 1933 D) 1939 E) 1940

(2000 – DMS)

9. Aşağıdakilerden hangisiyle, Atatürk İlkeleri anayasa güvencesine alınmış ve devlet, temel nitelikleriyle “cumhuriyetçi, milliyetçi,halkçı, devletçi, laik ve inkılâpçı” olarak tanımlanmıştır?

A) 1921 Anayasası’nda yapılan 1923 değişikliğiyle

B) 1924 Anayasası’nda yapılan 1937 değişikliğiyle

C) 1924 Anayasası’nda yapılan 1928 değişikliğiyle

D)1924 Anayasası’ nda yapılan 1934 değişikliğiyle

E) 1961 Anayasası’nda yapılan 1971 değişikliğiyle

(2000 – DMS)

10. Cumhuriyet Dönemi’nde erkeğin aile konumuyla ilgili ayrıcalıkları büyük ölçüde aşağıdakilerden hangisiyle kaldırılmıştır?

A) Laiklik ilkesinin anayasa güvencesine alınması

B) Türkiye’nin Milletler Cemiyeti’ne üye olması

C) Medeni Kanun’un kabul edilmesi

D) İtalyan Ceza Kanunu’nun adapte edilerek yürürlüğe girmesi

E) Çok partili demokratik hayata geçilmesi

(2001 – KMS)

11. Terakkiperver    Cumhuriyet    Fırkası,

aşağıdaki ilkelerden hangisini kötüye kullanarak Şeyh Sait Ayaklanması’na ortam hazırlamıştır?

A) Halkçılık B) Devletçilik C) Milliyetçilik

D) İnkılâpçılık E) Laiklik

(2001 – KMS)

12. Aşağıdakilerden    hangisi,    Millet Mektepleri’nin amaçlarından biridir?

A) Basılan kitap sayısını artırmak

B) Okuma ve yazmada kolaylık sağlamak

C) Eğitim ve öğretimi birleştirmek

D) Okuma yazma oranını artırmak

E) Yüksekokul sayısını artırmak

(2001 – KMS)

13. İkinci TBMM döneminde yaşanan kabine bunalımı aşağıdakilerin hangisinden kaynaklanmıştır?

A) Saltanatın kaldırılması ve padişahın İngilizlere sığınması

B) Menemen olayı nedeniyle yörede sıkıyönetim ilan edilmesi

C) 1921 Anayasası’nın hükümetin kurulmasına ilişkin maddesi

D) Mecellenin yürürlükten kaldırılması

E) Ağnam Vergisi’nin artırılması

(2002 – KPPS)

14. I. Menemen Olayı

II. Vagon- Li Olayı

III. Razgart Olayı

Yukarıdakilerden hangileri cumhuriyet rejimine tepki niteliğindedir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II    E) II ve III

(2002 – KPPS)

15. 1923 sonbaharında Fethi Okyar Hükümeti’nin çekilmesiyle meydana gelen hükümet bunalımı aşağıdaki olaylardan hangisinin gerçekleşmesine zemin hazırlamıştır?

A) Meclis hükümeti sisteminin benimsenmesine

B) Cumhuriyetin ilanına

C) Halifeliğin kaldırılmasına

D) İstiklal Mahkemeleri’nin kurulmasına

E) Hıyanet-i Vataniye    Kanunu’nun çıkarılmasına

(2003 – KPPS)

16. I. Halifeliğin kaldırılması

II. Çok partili sisteme geçiş

III. Tekke ve zaviyelerin kapatılması

IV. Medreselerin kapatılması

V. Dini kıyafetlerin giyilmesine sınırlama ettirilmesi

Yukarıda verilen olaylardan hangisi “İslamiyet’in” siyasete alet edilmesini önlemeye yönelik değildir?

A) I B) III C) II D) IV E) V

(2003 – KPPS)

17. Ekonomi politikalarında devletçi bir görüş benimseyen Türkiye Cumhuriyeti’nde sanayinin devlet eliyle kurulmasını amaçlayan I. Beş Yıllık Kalkınma Planı aşağıdaki tarihlerden hangisinde uygulanmaya başlanmıştır?

A) 1930 B) 1932 C) 1934

D)1933 E)1938

(2004 – KPPS)

18. Şeyh Sait Ayaklanması’ndan sonra,

I. Firariler

II. Takrir-i Sükün

III. Başkomutanlık

kanunlarından hangileriyle hükümete, Cumhuriyet rejimini yerleştirmek amacıyla, gerekli önlemleri alması için özel yetki verilmiştir?

A) I B) II C) III D) I, II E) I, II, III

(2006 – KPPS)

19. Türkiye’de yazı dili ile konuşma dili arasındaki uyumsuzluk,

I. Türk Tarih Kurumu’nun kurulması

II. Harf İnkılâbının yapılması

III. Medreselerin kapatılması

gelişmelerinden hangileri ile giderilmiştir?

A) I    B) II    C) III    D) I, II    E) II, III

(2006 – KPPS)

20. I. Halk Partisi

II. Terakki Perver Cumhuriyet Partisi

III. Serbest Cumhuriyet Partisi

Atatürk döneminde, yukarıdakilerden hangileri muhalefet parti olarak kurulmuştur?

A) I    B) II    C) III    D) I, II    E) II, III

(2006 – KPPS)

21. I. Azınlık okulları

II. Millet mektepleri

III. Yabancı okullar

Yukarıdakilerden    hangileri,    Osmanlı

Döneminde olmayıp Atatürk Döneminde ilk kez açılmıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II    E) I, II ve III

(2007 – KPPS)

22. Osmanlı Döneminde XIX. yüzyılın ilk yarısında sarık ve kavuk yerine fesin giyilmesine, Cumhuriyet Döneminin ilk yıllarında ise fesin yerine şapkanın giyilmesine karşı çıkılmıştır.

Bu iki duruma göre;

I. Yenilikler anlayış değişikliğinin sonucudur.

II. Yenilikler tepkiyle karşılanmıştır.

III. Yeniliklerin benimsenmesi belli bir süreci gerektirmiştir.

yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I    B)    Yalnız II

C) Yalnız III D) II ve III

E) I, II ve III

(2009 – KPPS)

CEVAPLAR

1. B 2. E 3. B 4. D 5. D 6. A 7. C    8. C 9.    B

10. C 11. E 12. D 13. C 14.    A 15. B 16.    C

17. D 18. B 19. B 20. E    21. B    22. E

 

Yorum yapın